Dauðarefsingar

Dauðarefs­ingin er grimmileg, ómann­úðleg og niður­lægj­andi refsing. Hún er brot á rétt­inum til lífs og á ekki að fyrir­finnast í rétt­ar­kerfi nútímans.

Enn í dag er dauðarefs­ing­unni beitt af ríkjum út um allan heim en sem betur fer fer þeim fækk­andi. Í sumum löndum getur það verið fyrir vímu­efnaglæpi, í öðrum fyrir hryðju­verk og morð.

Amnesty Internati­onal fordæmir dauðarefs­ingar og er alfarið á móti þeim í öllum tilfellum án undan­tekn­inga.

  • 112 lönd
    hafa afnumið dauðarefsinguna að fullu í lögum í lok árs 2022.

  • 20 lönd
    framkvæmdu aftökur árið 2022.

  • 883 aftökur
    voru framkvæmdar 2022 (að undanskildu Kína, Víetnam og Norður-Kóreu sem gefa ekki upp fjölda aftaka).

  • 1000+ fangar
    voru teknir af lífi í Kína (áætlað, tölur ekki opinberar).

  • Aftökur árið 2022

    883
  • Aftökur árið 2021

    579
  • Aftökur árið 2020

    483
  • Aftökur árið 2019

    657
  • Aftökur árið 2018

    690
  • Aftökur árið 2017

    993
  • Aftökur árið 2016

    1.032
  • Aftökur árið 2015

    1.634
  • Aftöku árið 2014

    1.061
  • Aftökur árið 2013

    1.113
  • Aftökur árið 2012

    912
  • Aftökur árið 2011

    957
  • Aftökur árið 2010

    827
  • Aftökur árið 2009

    718

Fjöldi aftaka síðustu ár í heiminum að Kína undanskildu
Amnesty International: Árleg skýrsla um dauðarefsinguna fyrir árið 2022

Kjarni vandans

Grimmileg refsing

Allir einstak­lingar hafa rétt til að lifa, það eru mann­rétt­indi sem gilda um alla, hvort sem þeir eru sekir um glæpi eða ekki.

Í mörgum löndum rétt­læta stjórn­völd beit­ingu dauðarefs­ing­ar­innar með því að hún komi í veg fyrir glæpi. Engar sann­anir eru fyrir því að sú leið sé árang­urs­ríkari til að fækka glæpum en fang­elsis­vist.

Dauðarefs­ing­unni er oftar beitt gegn minni­hluta­hópum og jaðar­hópum eins og lituðu og fátæku fólki. Sums staðar eru dauðarefs­ingar notaðar í póli­tískum tilgangi til að refsa póli­tískum andstæð­ingum. Sádi-Arabía hefur beitt dauðarefs­ing­unni í auknum mæli gegn andófi sjíta-múslima sem er minni­hluta­hópur þar í landi.

Það er alltaf hætta á að saklaus einstak­lingur sé tekinn af lífi. Aftaka er ávallt endanleg og óaft­ur­kall­anleg. Fjöldi fólks sem hefur verið tekið af lífi hefur seinna verið hreinsað af sök.

Á heimsvísu hefur dauðarefs­ingin verið á undan­haldi. Í lok árs 2022 höfðu 112 lönd afnumið dauðarefs­inguna í öllum tilfellum, 23 lönd höfðu afnumið hana í fram­kvæmd og 9 lönd héldu enn í dauðarefs­ingu eingöngu fyrir herg­læpi.

Mikill minni­hluti ríkja taka fanga af lífi en skráðar voru 883 aftökur í 20 löndum árið 2022 að Kína, Víetnam og Norður-Kóreu undan­skildu og þar af áttu 90% allra aftaka sér stað í einungis þremur ríkjum: Íran, Sádi-Arabíu og Egypta­land. Fæstar skráðar aftökur voru árið 2020.

Kína trónir enn á toppnum yfir þau lönd sem taka flesta fanga af lífi en raun­veru­legt umfang er óþekkt þar sem gögn þar um teljast ríkis­leynd­armál. Amnesty Internati­onal telur að þúsundir fanga séu dæmdir og teknir af lífi þar á hverju ári.

 

 

 

Hverju hefur Amnesty áorkað?

Amnesty Internati­onal er andvígt dauðarefs­ingum undir öllum kring­um­stæðum og vinnur að því að afnema hana í öllum löndum heims.

Birtar eru skýrslur árlega um stöðu mála (Árleg skýrsla um dauðarefs­inguna árið 2022).

Amnesty Internati­onal hefur átt þátt í því að aftökum sé frestað eða dauða­dómar felldir niður í málum fjölda einstak­linga og að afnema dauðarefs­ingu í mörgum löndum og nokkrum fylkjum Banda­ríkj­anna.

Þegar að Amnesty Internati­onal hóf að berjast gegn dauðarefs­ingu árið 1977 höfðu einungis 16 lönd horfið frá henni. Í lok árs 2022 höfðu 112 lönd afnumið dauðarefs­inguna í öllum tilfellum.

Jákvæð þróun

Á alls­herj­ar­þingi Sameinuðu þjóð­anna í desember 2022 kusu 125 ríki með alþjóð­legu banni á dauðarefs­ing­unni. Aldrei áður hafa eins mörg lönd staðið með slíku banni.

Á árinu 2022 afnámu Kasakstan, Papúa Nýja-Gínea, Síerra Leóne og Mið-Afríku­lýð­veldið dauðarefs­inguna fyrir alla glæpi en Miðbaugs-Gínea og Sambía afnámu hana fyrir alla glæpi að undan­skildum herg­læpum.

 

 

 

Amnesty Internati­onal kallar eftir því að:

  • Aftökum verði hætt alls staðar í heim­inum.
  • Dauðarefs­ingin verði afnumin í lögum fyrir alla glæpi.
  • Öll ríki heimsins full­gildi alþjóð­lega sátt­mála sem styðja afnám dauðarefs­ing­ar­innar, þar á meðal aðra valfrjálsu bókunina við alþjóða­samn­inginn um borg­araleg og stjórn­málaleg rétt­indi, en bókunin lýtur að afnámi dauðarefs­ing­ar­innar.
  • Öll lönd, sem enn halda í dauðarefs­inguna, fram­fylgi alþjóð­legum skyldum sínum um að taka ekki af lífi einstak­linga sem voru undir 18 ára aldri þegar glæp­urinn var framinn.

Tengt efni