Alþjóð­legur dagur til stuðn­ings fórn­ar­lömbum pynd­inga er 26. júní ár hvert. Í tilefni af því að 30 ár eru liðin frá því að samn­ing­urinn um bann við pynd­ingum og annarri ómann­úð­legri og vanvirð­andi meðferð tók gildi á vett­vangi Sameinuðu þjóð­anna hefur Amnesty Internati­onal ýtt úr vör herferð gegn pynd­ingum.

Frá árinu 1984 hefur mikill meiri­hluti ríkja heims eða 155 ríki full­gilt samning Sameinuðu þjóð­anna gegn pynd­ingum og þann 23. sept­ember 2003 skrifaði Ísland undir valfrjálsa bókun við samn­inginn. Bókunin felur m.a. í sér að komið er á alþjóð­legri eftir­lits­nefnd sem er heim­ilað að skoða aðstæður í þeim löndum sem full­gilda bókunina. Einnig er gert ráð fyrir að þau ríki sem full­gilda bókunina grípi til fyrir­byggj­andi aðgerða til að koma í veg fyrir pynd­ingar.

Laug­ar­daginn 28. júní mun Ungl­iða­hreyfing Amnesty safna undir­skriftum á Aust­ur­velli milli klukkan 15:00-18:00, með hvatn­ingu til íslenskra stjórn­valda að full­gilda ofan­greinda bókun.

Pynd­ingar eru aðal­lega notaðar gegn þeim sem eru grun­aðir um hryðju­verk eða í stríði

Rann­sókn Amnesty Internati­onal sýnir að pynd­ingar og önnur ill meðferð er enn vandamál í mörgum löndum sem standa frammi fyrir raun­veru­legri eða ímynd­aðri ógn við þjóðarör­yggi, þar með talið hryðju­verkum.

Hins vegar hefur áherslan á pynd­ingar og aðra illa meðferð í hinu svokallaða „stríði gegn hryðju­verkum“ hjá banda­rískum stjórn­völdum í upphafi aldar­innar skekkt heims­myndina. Rann­sókn Amnesty Internati­onal sýnir greini­lega að flestir þolendur pynd­inga og annarrar illrar meðferðar á heimsvísu eru ekki hættu­legir hryðju­verka­menn heldur fátækt, lítilsvirt og vanmáttugt fólk sem grunað er um glæp og fær því miður sjaldan athygli fjöl­miðla eða almenn­ings í heimalandi sínu eða á heimsvísu.

Raun­veru­legir eða ímynd­aðir póli­tískir „óvinir“ stjórn­valda sem hafa aldrei borið sprengju eða önnur vopn, þar með talið mann­rétt­inda­sinnar, póli­tískir stjórn­ar­and­stæð­ingar og blaða­menn, eru tíðir þolendur pynd­inga.

Vissu­lega er pynd­ingum enn beitt í tengslum við stríðið gegn hryðju­verkum en jafnvel þá er þeim helst beitt til að gera óvininn ómennskan – raun­veru­leikinn lítur ekki út eins og í þætt­inum „24“ eða mynd­inni „Zero Dark Thirty“.

Á alþjóða­vísu eru flestir þolendur ekki beittir pynd­ingum vegna þess að þeir eru hryðju­verka­menn heldur vegna þess að þeir eru fátækir, öðru­vísi eða dirfast að vera á öndverðum meiði við ríkis­stjórnina. Hver sem ástæðan er þá er bann við pynd­ingum og annarri illri meðferð algilt og aldrei rétt­læt­an­legt, óháð því hver þú ert eða hvað þú hefur gert.

Pynd­ingar eru eina leiðin til að ná fram upplýs­ingum

Pynd­ingar eru frum­stætt og bitlaust vopn til að ná fram upplýs­ingum. Ríki hafa fjöl­margar mann­úð­legar leiðir til að safna upplýs­ingum um bæði framda og fyrir­hugaða glæpi. Einkum hefur mann­úðleg yfir­heyrslu­tækni reynst vera áhrifarík leið til að ná fram upplýs­ingum um glæpi án þess að það hafi hrika­legar afleið­ingar persónu­lega, félags­lega eða laga­lega.

Sumar pynd­ing­ar­að­ferðir eru ekki svo slæmar

Pynd­ingar er ekki hægt að flokka eftir stigum. Laga­lega eru pynd­ingar skil­greindar sem verkn­aður sem veldur miklum sárs­auka eða þján­ingum, líkam­legum jafnt sem andlegum og er beitt með vilja til að refsa eða ná fram upplýs­ingum. Engar pynd­ingar eru „mildar“.

Allar gerðir pynd­inga eru fyrir­lit­legar og ólög­legar – að meðtöldu rafstuði, barsmíðum, nauðg­unum, niður­læg­ingu, svið­settum aftökum, bruna, svefnsvipt­ingu, vatns­pynd­ingum, óþægi­legum stell­ingum lang­tímum saman, notkun nagl­bíta, lyfja og hunda. Því miður er öllum þessum aðferðum beitt í löndum víðs vegar um heim.

Í sumum tilfellum þjóna pynd­ingar almanna­heill

Nei, pynd­ingar eru aldrei löglegar eða ásætt­an­legar. Þau lönd sem bregðast því að sækja fólk til saka fyrir pynd­ingar, brjóta alþjóð­lega samþykkta staðla.

Laga­lega séð er bann við pynd­ingum og annarri illri meðferð algilt, í öllum kring­um­stæðum án undan­tekn­inga. Ekki er hægt að slaka á banninu þó að um neyð­ar­ástand sé að ræða. Bannið hefur náð það sterkri alþjóð­legri einingu að það nær einnig til þeirra landa sem hafa ekki gerst aðilar að viðeig­andi sátt­málum.

Þrátt fyrir það halda stjórn­völd áfram pynd­ingum af ýmsum ástæðum, en aðal­lega vegna þess að þær gagnast þeim – eða svo telja þau – og hinir ábyrgu er sjaldan dregnir fyrir dóm. Mikið verk er enn fyrir höndum til að binda enda á þennan hroða­lega verknað.

Aðeins nokkrar af verstu ríkis­stjórnum beita pynd­ingum

Síðustu fimm ár hefur Amnesty Internati­onal gert grein fyrir pynd­ingum og annarri illri meðferð í 141 landi um heim allan.

Í sumum löndum heyra pynd­ingar til undan­tekn­inga en í öðrum eru þær notaðar kerf­is­bundið. Jafnvel eitt tilvik pynd­inga og annarar illrar meðferðar er óvið­un­andi.

Alþjóð­legar rann­sóknir, gögn og skrán­ingar Amnesty Internati­onal síðast­liðna fimm áratugi um slík brot afhjúpa þá stað­reynd að pynd­ingar þrífast enn.