Fréttir
15. maí 2023Í tilefni af leiðtogafundi Evrópuráðsins sem haldinn er 16. og 17. maí í Reykjavík kallar Amnesty International eftir því eftir því að gripið verði til aðgerða vegna fimm eftirfarandi atriða sem samtökin hafa fjallað um seinustu vikur: sterkari vernd borgaralegra réttinda, verndun og styrking óháðra dómskerfa, viðnám við bakslagi í jafnrétti kynjanna, nýtt framtak til að auka áhrif Evrópuráðsins og að gerendur stríðsglæpa verði dregnir fyrir sjálfstæða, hlutlausa og sanngjarna dómstóla.
Sterkari vernd borgaralegra réttinda
Síðastliðin ár hafa borgaraleg réttindi, þar á meðal tjáningar- og fundafrelsi, átt undir högg að sækja í Evrópu. Í aðdraganda innrásar Rússlands í Úkraínu mátti sjá versnandi stöðu mannréttinda í Rússlandi. Slíka þróun má sjá víðar í Evrópu, eins og til dæmis í Aserbaísjan, Póllandi og Tyrklandi.
Auknar árásir á mannréttindafrömuði og borgaraleg samtök hafa átt sér stað í Evrópu undanfarin ár ásamt því að hömlur hafa verið settar á störf þeirra.
Í mörgum ríkjum er sanngjörn málsmeðferð í upplausn og hömlur hafa verið settar á félaga-, funda- og tjáningarfrelsi víða í Evrópu.
Verndun og styrking óháðra dómskerfa
Mannréttindadómstóll Evrópu er mikilvægur til að standa vörð um mannréttindalöggjöf í Evrópu en stóraukinn málafjöldi sem ratar til Mannréttindadómstólsins ber merki þess að sjálfstæði og hlutleysi dómstóla aðildarríkjanna sé ekki tryggð. Aðildarríki Evrópuráðsins eins og Pólland, Ungverjaland og Tyrkland hafa þrátt fyrir það ógnað stöðu Mannréttindadómstólsins og Mannréttindasáttmála Evrópu með því að virða ekki úrskurði.
Það veikir stöðu Mannréttindadómstólsins og Mannréttindasáttmála Evrópu að úrskurðum dómstólsins sé ekki framfylgt.
Amnesty International bendir á að vanefndir á úrskurðum Mannréttindadómstóls Evrópu megi ekki verða viðtekin venja og hvetur til fordæmingar á neitun Tyrklands um að framfylgja úrskurðum Mannréttindadómstóls Evrópu um að leysa úr haldi mannréttindafrömuðinn Osman Kavala í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar sínar.
Amnesty International kallar eftir að leiðtogafundurinn fjalli af fullri alvöru um kerfisbundnar vanefndir ákveðinna aðildarríkja, eins og Tyrklands, að öðrum kosti er holur hljómur í öllu tali um að stuðla að auknum mannréttindum innan álfunnar með nýjum skuldbindingum.
Viðnám við bakslagi í jafnrétti kynjanna
Stjórnvöld um alla Evrópu hafa í auknum mæli á síðustu árum takmarkað kvenréttindi og réttindi hinsegin fólks. Rússnesk og pólsk yfirvöld hafa beitt sér gegn réttindum kvenna og hinsegin fólks og Tyrkland hefur meðal annars sagt sig frá Istanbúlsamningnum.
Amnesty International kallar eftir því að leiðtogafundurinn beiti sér gegn því bakslagi sem á sér stað í jafnrétti kynjanna og réttindum hinsegin fólks.
Samtökin mælast til að öll aðildarríki Evrópuráðsins skuldbindi sig til að staðfesta, eftir því sem við á, og framfylgja Istanbúlsamningnum. Þá kalla samtökin eftir því að tekið verði á úrsögn Tyrklands frá Istanbúlsamningnum sem og andstöðu ákveðinna aðildarríkja að fylgja meginreglum Istanbúlsamningsins. Istanbúlsamningurinn verður að vera ein helsta skuldbinding Evrópuráðsins og krafa fyrir aðild að Evrópuráðinu.
Nýtt framtak til að auka áhrif Evrópuráðsins
Amnesty International leggur til að kerfi Evrópuráðsins verði bætt og gert skilvirkara og áhrifaríkara. Málshöfðanir vegna brota á vissum greinum Mannréttindasáttmála Evrópu og andstöðu ríkis við að framfylgja úrskurðum ættu að kalla á viðeigandi viðbrögð í formi alþjóðlegs fundar aðildarríkja.
Aðildarríki ættu að lýsa yfir vilja til samvinnu við stofnanir Evrópuráðsins.
Það er óviðunandi að sum ríki neiti samvinnu við ákveðna eftirlitsaðila og komi í veg fyrir heimsóknir þeirra og skýrslugjöf. Slíkur skortur á samvinnu ætti að ávallt að vera á dagskrá funda ráðherranefndarinnar, þar á meðal á árlegum ráðherrafundi.
Þá leggja samtökin til að Evrópusambandið samþykki Mannréttindasáttmála Evrópu í samræmi við skuldbindingar Lissabon-sáttmálans og að sambandið staðfesti Istanbúlsamninginn og tryggi að aðildarríki þess geri slíkt hið sama.
Einnig leggja samtökin áherslu á að rétturinn til hreins, heilnæms og sjálfbærs umhverfis sé formlega viðurkenndur með lagalega bindandi bókun í Mannréttindasáttmála Evrópu til að tryggja traustan og samfelldan lagalegan grunn fyrir Mannréttindadómstól Evrópu er lýtur að umhverfismálum. Það auðveldar innleiðingu og framfylgd réttarins til hreins, heilnæms og sjálfbærs umhverfis í aðildarríkjum Evrópuráðsins.
Gerendur stríðsglæpa verði dregnir fyrir sjálfstæða, hlutlausa og sanngjarna dómstóla.
Í stríði Rússlands í Úkraínu hafa glæpir samkvæmt alþjóðalögum verið framdir í gríðarlega miklum mæli. Amnesty International kallar eftir því að gerendurnir verði dregnir fyrir sjálfstæða, hlutlausa og sanngjarna dómstóla fyrir alla glæpi sem þeir hafa framið í trássi við alþjóðleg lög, þar á meðal glæpi gegn friði. Réttur þolenda verður að vera í forgrunni í rannsóknum og lögsóknum vegna þessara glæpa og þolendur verða að geta sótt rétt sinn til miska- og skaðabóta.
Fjórði leiðtogafundurinn er tækifæri fyrir Evrópuráðið til að stíga skref í átt að því að draga Rússland til ábyrgðar vegna stríðsins og hinna mörgu brota á alþjóðlegum mannúðarlögum og mannréttindum í stríðsátökunum.
Til að leiðtogafundurinn geti hins vegar borið árangur og blásið nýju lífi í Evrópuráðið verða aðildarríkin að setja það í forgang að taka á skeytingarleysi Tyrklands gagnvart skuldbindingum sínum. Einnig ættu aðildarríkin að nýta leiðtogafundinn í að setja í forgang baráttuna gegn skerðingu borgaralegs samfélags, verndun og styrkingu óháðra og hlutlausra dómstóla og berjast gegn bakslagi í réttindum kvenna og hinsegin fólks. Að undanskildum réttinum til hreins, heilnæms og sjálfbærs umhverfis ætti leiðtogafundurinn að leggja minni áherslu á að koma á fót nýjum stofnunum og meiri áherslu á að gera núverandi kerfi skilvirkari og öflugri.
Evrópuráðið í formennskutíð Íslands verður að nýta það mikilvæga tækifæri sem leiðtogafundur Evrópuráðsins felur í sér og þrýsta á aðildarríki efli vernd mannréttinda í álfunni.
Lestu einnig
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu