Fréttir
26. maí 2023Amnesty International kallar eftir því að félagslegt öryggi sé tryggt fyrir fólk um heim allan. Ýmsar hörmungar og neyðarástand á heimsvísu sýna að skortur er á félagslegum stuðningi og vernd ríkisvaldsins með þeim afleiðingum að hundruð milljóna líða skort og hungur eða eru föst í fátæktargildru.
Í nýrri skýrslu samtakanna, Rising Prices, Growing Protests: The Case for Universal Social Protection, er kallað eftir alþjóðlegri skuldaniðurfellingu og ríki heims eru hvött til að innleiða skattaumbætur, stemma stigu við skattsvikum og skattamisferli til að fjármagna kerfi sem tryggir félagslegt öryggi.
Ýmsar hörmungar
„Ýmsar hörmungar hafa leitt í ljós hversu illa mörg ríki eru í stakk búin að veita borgurum sínum nauðsynlega aðstoð. Það er sláandi að rúmlega fjórir milljarðar fólks eða 55% jarðarbúa njóta ekki félagslegs öryggis þrátt fyrir að slíkur réttur sé tryggður í Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna.”
Agnès Callamard, aðalframkvæmdastjóri Amnesty International
Skýrslan greinir frá því að hækkandi matarverð, loftslagsvá og efnahagsþrengingar (economic fallout) í kjölfar kórónuveirufaraldursins og innrásar Rússlands í Úkraínu hafa valdið stórfelldri mannréttindaneyð og leitt til aukins félagslegs óróa og mótmæla.
Í skýrslunni er hvatt til þess að tryggð séu örorku– og sjúkdómabætur, heilbrigðisþjónusta, eftirlaun, meðlagsgreiðslur vegna barna, tekjuuppbót og fjölskyldubætur séu tryggð öllum þeim einstaklingum sem á þurfa að halda.
Skýrslan greinir frá því að skortur á félagslegu öryggi í mörgum ríkjum hefur valdið því að samfélög víða eru varnarlaus gagnvart skyndilegum efnahagsáföllum, afleiðingum stríðsátaka, loftslagsbreytingum og öðru umróti. Afleiðingarnar, sem eru m.a. útbreitt hungur, meira atvinnuleysi og reiði vegna bágra lífskjara, hafa verið kveikjan að mótmælum víða um heim sem oft eru bæld niður með harðri hendi.
„Félagslegt öryggi fyrir allan heiminn getur verið úrræði til að vinna gegn brotum á efnahagslegum og félagslegum réttindum sem oftar en ekki eru rótin að samfélagslegri gremju og mótmælum. Í stað þess að líta á friðsamleg mótmæli sem leið fólks til að kalla eftir réttindum sínum hafa stjórnvöld oft brugðist viðmeð ónauðsynlegu og óhóflegu valdi. Friðsamleg mótmæli eru mannréttindi og Amnesty International berst fyrir verndun mótmæla.“
Agnès Callamard, aðalframkvæmdastjóri Amnesty International
Lánadrottnar geri skuldbreytingar
Í skýrslunni er kallað eftir því að alþjóðlegir lánadrottnar geri skuldbreytingar eða felli niður skuldir til að veita lántökuríkjum svigrúm til að fjármagna betur félagslega vernd.
Í skýrslunni er áætlað að sá kostnaður sem lágtekjuríki og lág- til miðtekjuríki þurfa að bera til að geta veitt félagslegt öryggi sé u.þ.b. 440,8 milljarðar Bandaríkjadala á ári, samkvæmt Alþjóðavinnumálastofnuninni (ILO), upphæð sem (samkvæmt the Tax Justice Network) er lægri en þeir 500 milljarðar Bandaríkjadala sem ríki glata árlega í skattaskjól víðs vegar um heiminn.
Amnesty International hvetur ríki til að vinna saman og nýta öll sín úrræði, auk þess að gera breytingar á skattkerfi sínu, til að koma í veg fyrir undanskot og tap á mikilvægum ríkishagnaði, til að unnt sé að tryggja að sjóðir séu til taks til að efla félagslegt öryggi.
Hungur, fátækt og mótmæli
„Þessar krísur hafa knésett fólk. Til að leysa vandamál heimsins eru lausnirnar sjaldan einfaldar en við vitum það þó að ríki verða að taka það alvarlega að stemma stigu við skattamisferli.“
Agnès Callamard, aðalframkvæmdastjóri Amnesty International
Til að tryggja réttinn til félagslegs öryggis þá styður Amnesty International stofnun alþjóðlegs sjóðs um félagslega vernd, hugmynd sem studd er af sérstökum skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna um sárafátækt og mannréttindi, aðalframkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna og Alþjóðavinnumálastofnuninni.
Slíkur sjóður myndi gera ríkjum kleift að sækja sér tæknilega og fjárhagslega aðstoð til að geta tryggt félagslegt öryggi og myndi miða að því ríki gætu byggt upp almannatryggingarkerfi sitt heima fyrir til að geta betur brugðist við á erfiðum tímum.
Skortur á viðhlítandi félagslegu öryggi getur haft skelfilegar afleiðingar fyrir þann ört vaxandi hóp af fólki sem nýtur ekki fæðuöryggis.
Samkvæmt stærstu mannúðarsamtökum heims í baráttunni gegn hungri, Matvælaáætlun Sameinuðu þjóðanna (The World Food Programme (WFP)), eru 349 milljónir fólks í bráðri hættu á matarskorti í heiminum og 828 milljónir ganga svöng til svefns á hverju kvöldi.
Aukinheldur, samkvæmt skýrslu SÞ um heimsmarkmið um sjálfbæra þróun árið 2022, varð fjögurra ára framþróun í baráttunni gegn fátækt að engu í kórónuveirufaraldrinum og leiddi til þess að 93 milljónir til viðbótar urðu sárafátækt að bráð og lifir á minna en 2,15 Bandaríkjadollurum á dag.
Vöntun á skilvirkum leiðum
Vöntun á skilvirkum leiðum til að draga úr verðbólgu og skorti hefur leitt til hríðversnandi lífskjara fólks . Þetta hefur leitt til mótmæla um heim allan að undanförnu, þar á meðal í Íran, Síerra Leóne og Srí Lanka.
Hækkandi matarverð og verð á öðrum nauðsynjum hefur bitnað verst á fólki sem býr í lágtekjuríkjum en aukin ásókn í fjölskylduhjálp og matarúthlutanir meðal auðugra ríkja heims sýna að erfitt er fyrir fólk að ná endum saman og matvælakostnaður er víða óviðráðanlegur.
Félagslegt öryggi, skattar og skuldir
Innrás Rússlands í Úkraínu, land sem er stórtækt í kornframleiðslu, hefur leitt af sér gífurlegt högg í fæðuframboð heimsins og gert það að verkum að vísitala matvælaverðs er með hæsta móti frá því að mælingar hófust árið 1990 samkvæmt Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna.
Loftslagsbreytingar og verðhækkanir á áburði hafa einnig bitnað illa á landbúnaðarframleiðslu. Samkvæmt Matvæla- og landbúnaðarstofnuninni eru þurrkar stærsta orsök slælegrar uppskeru.
Amnesty International er hluti af stækkandi bandalagi sérfræðinga og frjálsra félagasamtaka sem skora á ríki að koma á laggirnar alþjóðlegu kerfi sem tryggir félagslegt öryggi.
„Að vernda fólk gegn tjóni vegna áfalla, hvort sem um er að ræða efnahagsþrengingar eða hörmungar, getur leitt til mikilla jákvæðra umskipta, bæði fyrir samfélagið í heild sinni og ríkið sjálft sem veitir stuðninginn. Það getur dregið úr samfélagslegri togstreitu og átökum og stuðlað að uppbyggingu. Það gerir börnum kleift að haldast í námi, bætir heilbrigðisþjónustu, dregur úr fátækt og tekjuójöfnuði og að endingu mun gagnast samfélögum efnahagslega.“
Agnès Callamard, aðalframkvæmdastjóri Amnesty International
„Við getum ekki haldið áfram að líta undan þegar ójöfnuður eykst og þau sem berjast í bökkum eru látin þjást. Skattsvik og umfangsmikil skattaundanskot einstaklinga og fyrirtækja ræna ríki og sérstaklega lágtekjuríki um afkomu sem þau sárlega þurfa á að halda.“
Agnès Callamard, aðalframkvæmdastjóri Amnesty International
Mikil skuldabyrði og kostnaður við umsýslu hennar þýðir að skuldug ríki skortir oft fjárhagslegt bolmagn til að tryggja félagslegt öryggi. Samkvæmt samtökunum Oxfam verja lágtekjuríki fjórum sinnum meira fjármagni í að greiða skuldir en þau verja í heilbrigðisþjónustu og 12 sinnum meira en í félagslegt öryggi.
Samkvæmt ársskýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins eru 60% lágtekjuríkja að sligast undan skuldabyrði og eiga á hættu á vanskilum. Niðurfelling skulda eða skuldbreytingar myndu losa um töluvert fé í mörgum löndum sem unnt væri að nýta til að tryggja félagslegt öryggi.
Lestu einnig
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu