Fréttir
29. ágúst 2023Íran: Virði rétt fjölskyldna til að varðveita minningu ástvina sinna
Fjölskyldur einstaklinga sem voru myrtir af öryggissveitum í Íran árið 2022 í uppreisninni fyrir frelsi kvenna verða að fá að minnast ástvina sinna nú þegar ár er liðið frá andláti þeirra. Írönsk stjórnvöld hafa ráðist á og ógnað fjölskyldum fórnarlambanna af enn meiri þunga til að þagga niður í þeim.
Í nýrri skýrslu Amnesty International sem var birt 21. ágúst 2023 er skýrt frá því hvernig írönsk yfirvöld handtaka fjölskyldur fórnarlamba og setja þær í varðhald að geðþótta, koma á grimmilegum takmörkunum á friðsamar samkomur við grafreiti og sjá til þess að legsteinar séu eyðilagðir.
Vægðarleysi yfirvalda
Enginn opinber aðili hefur verið látinn sæta ábyrgð á hundruð morða sem framin voru af öryggissveitum í grimmilegri herferð stjórnvalda gegn víðtækri uppreisn í Íran sem hófst í kjölfar dauða Möhsu (Zhinu) Amini í varðhaldi þann 16. september 2022. Yfirvöld hafa valdið syrgjandi fjölskyldum sálarkvölum og angist með ofbeldisfullri háttsemi sinni sem er, samkvæmt alþjóðalögum, brot á banni við pyndingum og annarri grimmilegri ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu.
„Vægðarleysi íranskra yfirvalda á sér engin takmörk. Í óhugnanlegri tilraun sinni til breiða yfir glæpi auka yfirvöld á þjáningar og angist fjölskyldna fórnarlambanna með því að koma í veg fyrir að þær geti gert kröfu um réttlæti, sannleika og skaðabætur eða einfaldlega sett blóm á leiði ástvina sinna. Nú þegar ár er liðið frá uppreisninni óttast fjölskyldur fórnarlambanna að yfirvöld muni beita sömu kúgunaraðferðum og áður til að koma í veg fyrir að þær geti haldið minningarathafnir.“
Diana Eltaway, svæðisstjóri Amnesty International fyrir Mið-Austurlönd og Norður-Afríku.
Móðir Siavash Mahmoudi við gröf hans
Skýrsla Amnesty International
Skýrsla Amnesty International greinir frá málum 36 fjölskyldna fórnarlamba frá tíu hérðuðum vítt og breitt um Íran sem sætt hafa mannréttindabrotum á undanförnum mánuðum. Í þessum hópi eru fjölskyldur 33 einstaklinga sem voru myrtir af öryggissveitum í mótmælum, fjölskyldur tveggja einstaklinga sem voru teknir af lífi í tengslum við mótmælin í kjölfar ósanngjarnra réttarhalda og ein fjölskylda þolanda pyndinga sem framdi sjálfsmorð eftir að honum var sleppt úr haldi.
„Alþjóðasamfélagið verður að styðja fjölskyldur fórnarlambanna með því að þrýsta á írönsk stjórnvöld að virða réttinn til tjáningar- og fundafrelsis. Vernda verður fjölskyldurnar frá varðhaldi að geðþótta, ógnunum og öðrum refsiaðgerðum. Ríki heims verða enn fremur að kalla eftir því að írönsk yfirvöld leysi alla einstaklinga úr haldi sem hafa talað fyrir sannleikanum og réttlæti vegna morðanna, felli niður óréttlátar ákærur og ógildi sakfellingar og dóma gegn þeim sem sæta refsingum fyrir að tjá sig.“
Diana Eltaway, svæðisstjóri Amnesty International fyrir Mið-Austurlönd og Norður-Afríku.
Gröf Möhsu (Zhinu) Amini í maí 2023 með brotið gler.
Mannréttindabrot gegn fjölskyldum fórnarlamba
Meðal mannréttindabrota sem fjölskyldur fórnarlambanna sæta eru: handtökur og varðhald að geðþótta, óréttlátar lögsóknir byggðar á óljósum og fölskum ákærum um þjóðaröryggi sem stundum leiða til fangavistar eða dóma um svipuhögg, þvingunartilburðir í yfirheyrslum hjá saksóknara eða öryggissveita, ólögmætt eftirlit og skemmdarverk á gröfum ástvina.
Yfirvöld hafa einnig reynt að koma í veg fyrir minningarathafnir fjölskyldna fórnarlambanna við leiði ástvina sinna m.a. á afmælisdegi þeirra. Fjölskyldur sem halda minningarathafnir hafa greint frá því að öryggissveitir hafi leyst þær upp með ofbeldi, tekið myndir af öllum nærstöddum og barið og handtekið fjölskyldumeðlimi á staðnum.
Í júlí 2023 sagði móðir hins 16 ára gamla Artin Rahmani, sem var skotinn af öryggissveitum þann 16. nóvember 2022 í Izeh í Khuzestan-héraði, eftirfarandi á Twitter:
„Yfirvöld í Íran myrtu saklausan son minn, fangelsuðu bróður minn og ættingja og boðuðu mig á skrifstofu ríkissaksóknara til að þagga niður í mér fyrir að leita réttlætis fyrir barnið mitt. Íranskir borgarar njóta ekki réttarins til að mótmæla og allar tilraunir okkar til að leita frelsis eru bældar niður með miklu ofbeldi.“
Skemmdir á grafreitum
Amnesty International skrásetti og birti myndir sem sýna eyðileggingu á grafreitum Möshu (Zhinu) Amini og 20 öðrum fórnarlömbum frá 17 borgum. Grafreitir hafa verið skemmdir með tjöru, málningu og íkveikju, legsteinar hafa verið brotnir og áletrunum, sem lýsa fórnarlömbum sem „píslarvottum“ eða staðhæfa að þau hafi dáið fyrir frelsið, hefur verið eytt. Yfirvöld hafa brugðist því hlutverki sínu að rannsaka þessi mál og draga gerendur til ábyrgðar eða grípa til aðgerða til að koma í veg fyrir endurtekin skemmdarverk á leiðum.
Í apríl 2023 sagði systir Milad Saeedianjoo sem var skotinn af öryggissveitum í Izeh í Khuzestan-héraði þann 15. nóvember 2022 eftirfarandi á Instagram:
„Til manneskjunnar sem á afmælisdegi bróður míns greip í hár mitt, pyndaði mig með kylfu og traðkaði á leiði bróður míns fyrir framan mig… hver er þín dómsniðurstaða fyrir gjörðir þínar? Ég hef fengið sönnun fyrir því hver myrti bróður minn… fjölskylda mín hefur ekki lagt fram neina kvörtun fyrir dómstólum í Íran… af því það var tilgangslaust að leggja fram kvörtun um morðingjann við sjálfan morðingjann…“
Sum leiðin voru eyðilögð af öryggissveitum fyrir framan fjölskyldumeðlimi. Önnur voru eyðilögð að nóttu til eða á öðrum tímum þegar enginn var viðstaddur. Yfirvöld höfðu áður ítrekað hótað að eyðileggja grafreiti sem sýndu uppreisninni fyrir frelsi kvenna stuðning eða sem innihéldu ljóðræna frasa sem gáfu til kynna að fórnarlömbin hafi dáið með óeðlilegum hætti vegna pólitískrar kúgunar.
Fjölskylda Möhsu (Zhinu) Amini hefur talað opinberlega um síendurtekin skemmdarverk sem unnin hafa verið á leiði hennar. Yfirvöld hafa lýst því yfir að þau hafi í hyggju að gera töluverðar breytingar á Aichi-kirkjugarðinum í Saqqez-héraði Kúrda, þar sem Mahsa er grafin, þannig að almenningur hafi minna aðgengi að leiði hennar. Grafreitur Möhsu er staður þar sem fjölskyldur þeirra sem voru myrtir safnast saman til að styðja hvert annað í sorg sinni og staðfesta leit sína að réttlæti.
Þörf á alþjóðlegum aðgerðum
Fjölskyldur fórnarlambanna hafa þurft að þola hefndaraðgerðir fyrir að fordæma opinberlega eða leggja fram formlega kvörtun um morð á ástvinum sínum af öryggissveitum, draga í efa frásögn stjórnvalda um hvernig dauða þeirra bar að, kalla eftir því að gerendur verði dregnir til ábyrgðar, halda minningarathafnir og fyrir að skrifa á samfélagsmiðla hluti sem yfirvöldum hugnast ekki.
„Í ljósi kerfisbundins refsileysis í Íran skorar Amnesty International á ríki heims að beita alþjóðlegri lögsögu og leggja fram handtökuskipun á hendur fulltrúa íranska ríkisins, að meðtöldum þeim sem hafa skipunarvald, sem eru grunaðir um að bera ábyrgð á glæpum samkvæmt alþjóðalögum sem framdir voru í aðdraganda og á meðan á uppreisninni stóð og í kjölfar hennar.“
Diana Eltaway, svæðisstjóri Amnesty International fyrir Mið-Austurlönd og Norður-Afríku.
Lestu einnig
ÞITT NAFN BJARGAR LÍFI
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu