Banda­ríkin 

Amnesty Internati­onal í Banda­ríkj­unum hefur unnið hörðum höndum að því að binda enda á byssu­of­beldi í landinu. Í Illinois og Michigan átti Amnesty Internati­onal þátt í því að lög um byssu­ör­yggi voru samþykkt. Illinois er níunda ríki landsins til að banna árás­ar­vopn og Michigan hefur sett á kröfu um bakgrunns­skoðun fyrir kaup á öllum skot­vopnum. 

Ástr­alía 

Í kjölfar herferðar Amnesty Internati­onal og annarra samtaka var lagt fram frum­varp um hækkun sakhæfis­aldurs úr tíu ára í tólf ára og hækka hann svo í 14 ára aldur í júlí 2025. „Síbrota­börn“ geta þó áfram sætt líkams­leit, rétt­ar­höldum og fang­elsis­vist. Frum­byggja­börn í Ástr­alíu eru í einna viðkvæm­ustu stöð­unni í rétt­ar­kerfinu og er meiri­hluti barna í fang­elsi úr hópi þeirra.   

Evrópu­sam­bandið 

Lönd innan Evrópu­sam­bandsins innleiddu í maí Ljubljana-Haag sátt­málann um alþjóð­legt samstarf um rann­sóknir og saksóknir vegna hópmorða, glæpa gegn mannúð, stríðs­glæpa og annarra alþjóð­legra glæpa. Full­trúar Amnesty Internati­onal voru viðstaddir ráðstefnu um málið til að vekja athygli á vanköntum og koma með tilmæli. 

Þetta er stór sigur fyrir Amnesty Internati­onal sem unnið hefur að sátt­mál­anum í tíu ár. Fjöl­mörg tilmæli frá samtök­unum eru í sátt­mál­anum. 

Malasía 

Í byrjun júlí voru tekin jákvæð skref í átt að afnámi dauðarefs­ing­ar­innar í Malasíu þegar lög um afnám lögbund­innar dauðarefs­ingu tóku form­lega gildi. Nú er ekki lengur sjálf­krafa dæmt til dauða fyrir ákveðin brot og að auki hefur dauðarefs­ingin verið afnumin fyrir sjö tegundir glæpa. Einnig voru samþykkt lög þess efnis að fangar geti óskað eftir endur­skoðun á dauða­dómi sem var kveðinn upp þegar lögbundin dauðarefsing var enn í gildi. Ekki er enn ljóst hvenær þessi lög taka gildi þar sem ekki er búið að gefa út opin­ber­lega tilkynn­ingu um það. Amnesty Internati­onal hefur lengi barist gegn dauðarefs­ing­unni og fagnar því þessu jákvæða skrefi í Malasíu.  

Gana 

Þingið í Gana samþykkti nú í júlí að afnema dauðarefs­inguna úr lögum. Forseti landsins þarf nú að skrifa undir lögin sem allra fyrst. Amnesty Internati­onal kallar einnig eftir því að stjórn­völd þar í landi afnemi dauðarefs­inguna einnig úr stjórna­skránni.  

Ísland 

Í júní voru lög samþykkt sem banna bæling­ar­með­ferð. Þar með er bannað að neyða, blekkja eða hóta einstak­lingum til að fá þá til að undir­gangast meðferð í þeim tilgangi að bæla niður og breyta kynhneigð, kynvitund eða kyntján­ingu. Ísland bættist í hóp rúmlegra þrjátíu landa sem nú þegar hafa bannað þessa grimmi­legu meðferð.  

Íran 

Zahra Sedighi-Hama­dani var dæmd til dauða árið 2022 fyrir að styðja hinsegin rétt­indi. Amnesty Internati­onal kallaði eftir lausn hennar og eftir rúmt ár í fang­elsi var hún að lokum leyst úr haldi. Mál hennar var í SMS-aðgerðaneti Íslands­deild­ar­innar.  

Ástr­alía 

Queens­land-fylki í Ástr­alíu samþykkti lög í júní um að fjar­lægja hindr­anir við uppfærslu fæðing­ar­skír­teinis. Þessi lög þýða að kynsegin fólk neyðist ekki lengur til að fara í kynleið­rétt­ingu til að leið­rétta kynskrán­ingu sína. Þetta er fagn­að­ar­efni þar sem Amnesty Internati­onal hefur barist fyrir hinsegin rétt­indum í Queens­land-fylki í samstarfi við önnur samtök.  

Taívan 

Stórt skref fram á við fyrir rétt­indi hinsegin fólks var tekið í Taívan fyrr á árinu. Þrátt fyrir að Taívan væri eitt af fyrstu löndum í Asíu til að leyfa hjóna­bönd samkyn­hneigðs fólks árið 2019 var ekki leyfi­legt fyrir fólk af sama kyni að gifta sig ef annar aðilinn væri frá landi þar sem slík hjóna­bönd væru bönnuð. Stjórn­völd tilkynntu fyrr á árinu að það væri nú leyfi­legt. Að auki var samþykkt að samkyn­hneigt fólk í hjóna­bandi mætti ættleiða börn. Amnesty Internati­onal í Taívan hefur unnið í þágu hinsegin rétt­inda í samstarfi við aðra hópa til að tryggja þessi rétt­indi þar í landi. 

Eist­land 

Í júní voru lög samþykkt sem leyfa hjóna­band samkyn­hneigðs fólks í Eistlandi.  

Suður-Kórea 

So Seong-wook og maki hans Kim Yong-min héldu brúð­kaups­veislu árið 2019 og höguðu lífi sínu eins hjón. En hjóna­bönd samkyn­hneigðs fólks eru ekki lögleg í Suður-Kóreu og því höfðu þeir ekki sömu rétt­indi og gagn­kyn­hneigð hjón, til dæmis þegar kemur að heil­brigð­is­þjón­ustu.  

Í kjölfar herferðar með stuðn­ingi frá Amnesty Internati­onal voru þeir fyrsta samkynja parið til að skrá hvorn annan sem nánasti aðstand­andi í heil­brigðis­kerfinu. Átta mánuðum síðar var skráning þeirra gerð ógild. Farið var með málið fyrir dómstóla og að lokum fyrir­skipaði hæstiréttur í Suður-Kóreu að heil­brigðis­kerfið verði að leyfa samkynja maka að fá sameig­in­legan aðgang að heil­brigð­is­þjón­ustu. Þetta er fram­fara­skref fyrir rétt­indi hinsegin fólks þar í landi.  

Alþjóð­legt 

Í mars á þessu ári uppgötvaði tækni­deild Amnesty Internati­onal njósna­hug­búnað sem herjaði á Android-kerfi frá Google og iOS-kerfi iPhone. Google og Apple voru látin vita. Google gat í samstarfi við aðra sölu­aðila Android, eins og Samsung, gert uppfærslu til að vernda notendur gegn þessari hakkárás og Apple gat lagað þetta hjá sér.  

Suður-Kórea 

Hæstiréttur Suður-Kóreu komst að þeirri niður­stöðu eftir níu ára máls­með­ferð að Google yrði að gefa upp hvort að persónu­legar upplýs­ingar baráttu­fólks fyrir mann­rétt­indum, eins og netföng, hefðu verið send til leyni­þjón­ustu Banda­ríkj­anna. Á meðal þeirra voru aðgerða­sinnar Amnesty Internati­onal í Kóreu. Þessar niður­stöður draga fyrir­tæki á borð við Google til ábyrgðar vegna rétt­arins til persónu­verndar. 

Banda­ríkin 

Njósna­hug­bún­aður getur haft áhrif á mann­rétt­indi í fram­tíð­inni. Amnesty Internati­onal hefur kallað eftir alþjóð­legu banni gegn njósna­hug­búnaði. Biden, Banda­ríkja­for­seti, skrifaði undir forseta­til­skipun í mars um að takmarka notkun njósna­hug­bún­aðar hjá stjórn­völdum Banda­ríkj­anna. Þremur dögum síðar tilkynntu 11 ríkis­stjórnir til viðbótar að þær myndu sameina krafta sína til að hindra útbreiðslu og misbeit­ingu njósna­hug­bún­aðar.  

Simbabve 

Cecillia Chim­biri og Joanah Mamombe voru sýkn­aðar af ákæru um svið­setn­ingu mann­ráns í júní. Þær voru hand­teknar og numdar á brott í kjölfar mótmæla árið 2020. Við fögnum sýknun þeirra en draga þarf gerendur mann­ráns þeirra til ábyrgðar. Mál þeirra var í Þitt nafn bjargar lífi 2022. 

Egypt­land 

Mohamed el-Baqer mann­rétt­inda­lög­fræð­ingur og Parick Zaki rann­sak­andi voru leystir úr haldi í júlí og hafa sameinast ástvinum sínum á ný. Þeir hefðu aldrei átt að sitja í fang­elsi. Mál Mohamed var hluti af okkar árlegu og alþjóð­legu herferð, Þitt nafn bjargar lífi, árið 2021. Enn eru þúsundir rang­lega í haldi fyrir að tjá skoð­anir sínar í Egyptalandi sem stjórn­völd verða leysa úr haldi. 

Tyrk­land 

Í júní var sakfelling Taner Kılıç og Idil Eser, formanni og fyrrum fram­kvæmda­stjóra Amnesty Internati­onal í Tyrklandi, felld úr gildi. Amnesty Internati­onal fylgdist vel með rétt­ar­höldum þeirra og hafði lengi barist fyrir máli þeirra þar sem sakfell­ing­arnar voru af póli­tískum rótum runnar. Mál þeirra var einnig í Þitt nafn bjargar lífi 2017.

Cecillia Chim­biri og Joanah Mamombe fagna niður­stöð­unni.

Banda­ríkin 

Majid Khan, Ahmed Rahim Rabbani, Abdul Rahim Rabbani, Ghassan al-Sharbi og Said Bakush voru leystir úr haldi úr Gvant­anamó-fanga­búð­unum fyrr á árinu eftir áratuga­langa varð­haldsvist að geðþótta.  

Fyrrum fangi, Mansoor Adayfi, sem var leystur úr haldi og sendur til Serbíu árið 2016 gat einnig ferðast á ný eftir 21 ár til að taka þátt í málþingi í Noregi í júní eftir að Amnesty Internati­onal gat hjálpað honum að fá vega­bréf frá Jemen. 

Mansoor Adayfi 

Bangla­dess 

Fjöl­miðla­mað­urinn Shams­uzzaman Shams var hand­tekinn þann 29. mars fyrir að birta grein um áhrif krepp­unnar í landinu. Ekki var vitað hvar hann var í tíu klukku­stundir þar til lögregla stað­festi að hann væri í haldi á grund­velli grimmi­legra netör­ygg­is­laga. Amnesty Internati­onal greip til skyndi­að­gerðar í máli hans og í byrjun apríl var Shams­uzzaman leystur úr haldi gegn trygg­ingu sem er mjög óvenju­legt þar sem flestir fangar sæta löngu gæslu­varð­haldi. Amnesty Internati­onal hefur lengi barist gegn netör­ygg­is­lög­unum í Bangla­dess.

Íran 

Mótmæl­end­urnir Arshia Takdastan, Mehdi Mohamma­difard og Javad Rouhi voru dæmdir til dauða eftir gífur­lega ósann­gjörn rétt­ar­höld fyrir það eitt að tjá sig um dauða Möhsu Amini sem dó í kjölfar varð­halds. Mál þeirra var hluti af skyndi­að­gerðaneti Amnesty Internati­onal þar sem kallað var eftir því að dauða­dómur þeirra yrði mild­aður. Í maí 2023 felldi hæstiréttur dauða­dóminn úr gildi og dró sakfell­ingu þeirra til baka. Síðar í sama mánuði tilkynnti lögfræð­ingur Arshia á Twitter að hann hefði verið leystur úr haldi gegn trygg­ingu.   

Íran/Aust­ur­ríki

Kamran Ghaderi og Massud Mossaheb eru með austurískan og íranskan ríkis­borg­ara­rétt og voru í haldi í Íran. Þeir voru leystir úr haldi án skil­yrða í byrjun júní og gátu loks farið aftur til Vínar­borgar til fjöl­skyldna sinna. Þeir voru báðir sakfelldir í kjölfar ósann­gjarnra rétt­ar­halda á grund­velli þving­aðra „játn­inga“ sem fengust með pynd­ingum og annarri illri meðferð. 

Massud Mossaheb 

Massud Mossaheb 

Angóla 

Tanaice Neutro er aðgerðasinni frá Angóla sem notar tónlist sína til að mótmæla. Hann var hand­tekinn í janúar 2022 og rang­lega fang­els­aður í rúmt ár. Amnesty Internati­onal vakti athygli á máli hans og að lokum var hann leystur úr haldi í júní.  

Teresa, eigin­kona Tanaice Neutro 

Tanaice Neutro  

Venesúela 

Venesú­elski ljós­mynd­arinn Carlos Debiais var rang­lega hand­tekinn í nóvember 2021 þegar hann var að taka upp myndir á dróna við olíu­hreins­i­stöð og meðal annars ásak­aður um hryðju­verk.  Fang­els­is­mála­yf­ir­völd í Venesúela höfðu neitað að fram­fylgja skipun um lausn hans í apríl 2022 og því var hann 14 mánuði til viðbótar í haldi að geðþótta. Hann var loks­leystur úr haldi í júní 2023. Carlos þarf þó að mæta í dómsal á 60 daga fresti þrátt fyrir lausn hans. 

Carlos Debaiais 

Fíla­beins­ströndin 

Í mars voru 26 mótmæl­endur dæmdir í tveggja ára fang­elsi vegna þess að þeir sýndu, með frið­sam­legum hætti, stuðning sinn við stjórn­mála­flokk fyrrum forseta landsins. Amnesty Internati­onal kallaði eftir sann­gjarnri máls­með­ferð fyrir þá og náði málið mikilli athygli í landinu. Stuttu síðar voru mótmæl­end­urnir leystir úr haldi og fengu fjög­urra mánaða skil­orðs­bundinn dóm.  

Pakistan 

Mahal Baloch var hand­tekin í febrúar ásamt ungum börnum og öðrum fjöl­skyldu­með­limum. Fjöl­skyldu­með­limir hennar voru leystir úr haldi en hún var áfram í haldi þar til í maí þegar hún fékk lausn gegn trygg­ingu. Lögregla ásakaði hana um að vera hluti af vopn­uðum aðskiln­að­ar­hópi sem hafði framið sjálfs­vígs­sprengju­árásir og sagði hana hafa játað.

Á meðan hún var í haldi var rekin rógs­her­ferð gegn henni og hún þvinguð af yfir­völdum til að mæta í sjón­varps­viðtöl. Amnesty Internati­onal brást hratt við með skyndi­að­gerð og hún var laus úr haldi þremur mánuðum eftir hand­töku.  

Ástr­alía og Nýja-Sjáland 

Alþjóðaknatt­spyrnu­sam­bandið FIFA stað­festi í mars að ferða­mála­átak Sádi-Arabíu (Visit Saudi) myndi ekki vera stuðn­ings­aðili heims­meist­ara­móts kvenna í fótbolta í Ástr­alíu og Nýja-Sjálandi. Þetta er stór sigur fyrir aðgerða­sinna og leik­menn sem höfðu talað  máli mann­rétt­inda. 

Fyrir tilkynn­inguna kallaði Amnesty Internati­onal eftir því að íþrótta­mála­ráð­herra Nýja-Sjálands myndi fordæma mann­rétt­inda­brot í Sádi-Arabíu og kalla eftir umbótum þar í landi ásamt því að þrýsta á FIFA að gera slíkt hið sama. Þessi ákvörðun FIFA sýnir að mann­rétt­indi skipta máli í íþróttum. 

Síle 

Rann­sókn á máli Moises Órdenes hófst á ný í febrúar en tveimur mánuðum áður hafði saksóknari hætt rann­sókn á hendur sjö af 13 lögreglu­mönnum sem voru ákærðir fyrir að ráðast á Moises á mótmælum í október 2019. Lögfræð­ingur og fjöl­skylda hans töldu rann­sóknina ekki full­kláraða. Þökk sé ákalli Amnesty Internati­onal er enn verið að rann­saka aðild þessara sjö lögreglu­manna. Mál Moises var eitt af málum í SMS-aðgerðaneti Íslands­deild­ar­innar.  

Slóvakía 

Evrópu­nefndin vísaði máli Slóvakíu til dómstóls Evrópu­sam­bandsins fyrir að brjóta tilskipun sambandsins. Ástæðan fyrir því er að stjórn­völd Slóvakíu hafa ekki brugðist við mismunun sem róma-fólk sætir í skóla­kerfinu með full­nægj­andi hætti. Þetta er í fyrsta sinn sem nefndin ákveður að vísa mál lands til dómstóls fyrir brot á tilskipun sem á að tryggja jafn­rétti og vernd frá mismunun á grund­velli kynþáttar eða uppruna. Amnesty Internati­onal hefur lengi rann­sakað og bent á aðskilnað róma-fólks í skóla­kerfinu og er þetta mikill sigur fyrir málstaðinn.  

Argentína 

Unglings­pilt­urinn Blas Correas tók ranga beygju og var í kjöl­farið skotinn til bana af lögreglu árið 2020. Amnesty Internati­onal hefur stutt fjöl­skyldu hans í þrjú ár til að tryggja rétt­læti í máli hans. Í kjölfar rétt­ar­halda fyrr á árinu voru tveir lögreglu­menn dæmdir í lífs­tíð­ar­fang­elsi og nokkrir í fjög­urra ára fang­elsi en tveir voru sýkn­aðir. Dómstóllinn tók undir ákall Amnesty Internati­onal um nauðsyn aukinnar þjálf­unar innan örygg­is­sveita landsins. 

Perú/Venesúela 

Stór­sigur vannst fyrir rétt­indi venesú­elsks farand­fólks í Perú þegar þingið í Perú samþykkti lög um að draga til baka ósann­gjarnar sektir á hendur fólki frá Venesúela sem hefur dvalið lengur en vega­bréfs­áritun segir til um. Þetta er aukin vernd fyrir fólk frá Venesúela sem þarfnast alþjóð­legrar verndar. Amnesty Internati­onal hefur gefið út tvær skýrslur um stöðu fólks frá Venesúela í Perú.

Kanada 

Í kjölfar þrýst­ings frá Amnesty Internati­onal samþykktu fjögur ríki í Kanada að fylgja í fótspor fjög­urra annarra ríkja landsins um að segja upp samn­ingi við alríkið sem kveður á um að halda farand­fólki í varð­haldi í ríkis­fang­elsum.   

Þessi ákvörðun er jákvætt skref í að binda enda á þetta skað­væn­lega kerfi. Í stað þess að setja farand­fólk í varð­hald kallar Amnesty Internati­onal eftir því að landa­mæra­varsla Kanada beiti öðrum mann­rétt­inda­mið­uðum aðferðum en varð­haldi.  

Ástr­alía 

Í kjölfar áralangrar herferðar samþykktu áströlsk stjórn­völd varan­legt dval­ar­leyfi fyrir 19.000 einstak­linga sem höfðu búið við stöðuga óvissu í allt að tíu ár. Nú hefur fólkið mögu­leika á að hitta fjöl­skyldu, stunda nám, ferðast og taka þátt í áströlsku samfé­lagi að fullu. Þessar umbætur voru löngu tíma­bærar og munu breyta lífi fólks sem hefur um árabil aðeins fengið tíma­bundna vernd.  

Zaki Haidari, herferða­stjóri flótta­fólks í Ástr­alíu   

Sviss og Holland 

Sögu­legur mann­rétt­inda­sigur átti sér stað í Sviss þegar gerðar voru breyt­ingar á lögum sem skil­greina nú „kynlíf gegn vilja annarra mann­eskju“ sem nauðgun. Áður var úrelt skil­greining á nauðgun sem fól í sér ofbeldi, hótanir eða þving­anir og aðeins konur voru taldar vera þolendur nauðg­unar. Nú skil­greina lögin að allt kynlíf án samþykkis er nauðgun. Amnesty Internati­onal í samstarfi við aðra aðili unnu hörðum höndum að styðja þessa laga­breyt­ingu. Þetta er mikil­vægur sigur fyrir þolendur kynferð­isof­beldi í Sviss. 

Full­trúa­deild Hollands­þings samþykkti einnig í júlí úrbætur á lögum um nauðgun. Þar er kynlíf án samþykkis skil­greint sem nauðgun. Von er á því að innan níu mánaða verði lögin samþykkt af öldunga­deild­ar­þing Hollands. 

Íran 

Starf Amnesty Internati­onal hafði enn og aftur jákvæð áhrif á fang­els­aðar baráttu­konur fyrir kven­frelsi í Íran. Í febrúar voru Yasaman Aryani og móðir hennar Monireh Arab­shah leystar úr haldi eftir að hafa setið fjögur ár í fang­elsi eftir að hafa hlotið 16 ára fang­els­isdóm. Þær voru hand­teknar að geðþótta árið 2019 fyrir vekja athygli á kúgandi lögum í Íran sem þvinga konur til að bera höfuðslæðu. Mál þeirra var hluti af alþjóð­legu og árlegu herferð okkar, Þitt nafn bjargar lífi, árið 2019. 

Benín 

Fjórar konur voru hand­teknar á sjúkra­húsi í Benín í kjölfar barns­fæð­ingar þar sem þær gátu ekki borgað sjúkra­hús­gjöld sín. Amnesty Internati­onal skrifaði yfir­völdum og kallaði eftir tafar­lausri lausn þeirra og minnti á skyldu ríkisins til að vernda rétt þeirra til heilsu og frelsis. Þremur dögum síðar voru konurnar fjórar leystar úr haldi frá sjúkra­húsinu.  

Japan og Argentína 

Japan hefur samþykkt að leyfa til reynslu sölu á neyð­ar­getn­að­ar­vörn án lyfseðils. Japan hefur nú bæst í hóp um 90 landa þar sem neyð­ar­getn­að­ar­vörn er í boði án lyfseðils. Aðgengi að heil­brigð­is­þjón­ustu er mikil­vægt fyrir kyn-og frjó­sem­is­rétt­indi. Nú er einnig hægt að fá neyð­ar­getn­að­ar­vörn án lyfseðils í Argentínu 

Ástr­alía 

Ástr­alía bættist í hóp 132 landa sem studdi framtak Vanuatu að ábyrgð ríkja í lofts­lags­málum yrði tekið upp af Alþjóða­dóm­stólnum í Haag. Amnesty Internati­onal í fleiri löndum ásamt öðrum samtökum hafa unnið að þessu máli til að tryggja skuld­bind­ingu stjórn­valda í lofts­lags­málum. Þetta þýðir að dómstóllinn mun gefa út sitt laga­lega álit um skyldur stjórn­valda til að vernda mann­rétt­indi núver­andi og fram­tíð­arkyn­slóða gegn áhrifum lofts­lags­breyt­inga.