Fréttir
3. júní 2021Í nýrri skýrslu Amnesty International er greint frá alvarlegum skorti á geðheilbrigðisþjónustu í Síerra Leóne fyrir fólk sem hefur orðið fyrir sálrænum áföllum í kjölfar grimmilegrar borgarastyrjaldar og skæðs ebólufaraldurs.
Á árunum 1991 til 2002 herjaði borgarastyrjöld í landinu þar sem tugir þúsunda almennra borgara létu lífið og rúmlega tvær milljónir einstaklinga misstu heimili sín. Árið 2014, þegar landið var enn í uppbyggingu eftir stríðið, braust ebólufaraldur út í Vestur-Afríku. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni greindust rúmlega 14 þúsund einstaklingar með ebóluveiruna á árunum 2014-2016 og rétt um 4.000 einstaklingar létu lífið.
Geðheilbrigðisþjónusta í landinu mætir alls ekki þörfum fólks vegna skorts á ríkisframlagi, faglærðu geðheilbrigðisstarfsfólki og þjónustu í dreifbýli ásamt ófullnægjandi fjármagni frá alþjóðlegum styrktaraðilum.
Í skýrslunni ‘They Are Forgetting About Us’: The longterm mental health impact of war and Ebola in Sierra Leone lýsa viðmælendur frá því hvernig þeir glíma enn við áhrif hörmunga og sorgar. Amnesty International vann rannsókn frá nóvember 2020 til maí 2021 og tók viðtöl við 55 einstaklinga, þar af 25 einstaklinga frá Síerra Leóne sem sem sættu ofbeldi í stríðinu eða smituðust af ebóluveirunni. Viðtöl voru einnig tekin við sérfræðinga innan heilbrigðiskerfisins, opinbert starfsfólk og fulltrúa frá félagasamtökum.
„Síerra Leóne stendur frammi fyrir brotnu heilbrigðiskerfi og fjárhagserfiðleikum eins og mörg önnur lönd en geðheilsa fólks er ekki munaðarvara heldur grundvallarmannréttindi. Síerra Leóne verður að standa við skuldbindingar sínar sem settar hafa verið fram í stefnum ríkisstjórnarinnar og fjárfesta í umbótum á geðheilbrigðisþjónustu. Með samstarfi innlendra aðila, styrkjum frá ríkjum og stofnunum ætti að auðvelda yfirvöldum að veita þá aðstoð sem bráðvantar til að setja þessa mikilvægu þjónustu í forgang.”
Rawya Rageh, ráðgjafi Amnesty International.
Sálræn áföll vegna stríðsátaka
Marie tjáði Amnesty International að uppreisnarher hefði ráðist á þorpið hennar í borgarastyrjöldinni og skorið af henni höndina.
„Ég bað þá, ég sagði vinsamlegast hlífið mér í nafni Guðs“. Þeir sögðu: „Við erum Guð hér og við ráðum því hvort þú lifir eða deyrð.“
Marie segir að þeir hafi skilið hana eftir til að deyja og hún hafi þurft að klára að skera af sér höndina til að lifa af.
Fólk sem hefur orðið fyrir síendurteknum sálrænum áföllum í stríðsátökum er líklegra að þróa með sér geðræn vandamál. Einstaklingar sem lifðu af borgarastyrjöldina tjáðu Amnesty International að þeir hafi verið vitni að því að heimili þeirra og þorp voru jöfnuð við jörðu, horft upp á ástvini sína skotna til bana eða fundið lík þeirra á flótta til bjargar lífi sínu. Margt fólk hlaut varanlega líkamlegan skaða.
Áföll vegna ebólufaraldurs
Viðmælendur sem lifðu af ebóluveiruna sögðu Amnesty International frá þeim gífurlegu sálrænu áföllum sem þeir hafa upplifað í kjölfar veikindanna. Margir héldu að þeir myndu deyja. Þeir sögðu enn fremur að óreiða, skortur á upplýsingum og almennt léleg viðbrögð stjórnvalda við faraldrinum hafi ýtt undir þjáningar þeirra.
Fjölmargir þeirra sem lifðu af misstu fjölskyldumeðlimi sína í faraldrinum. Kaday greindi frá því að hún hafi deilt herbergi með fjórum systkinum eftir að þau smituðust öll af ebóluveirunni árið 2014. Hún sagði:
„Þau dóu öll og ég var sú eina sem gat hulið andlit þeirra. Þótt ég hafi verið með æðalegg þá þurfti ég að skríða á gólfinu og hylja andlit þeirra.“
Meirihluti viðmælenda sem lifði af ebólufaraldurinn er enn að fást við aukaverkanir, þar á meðal vöðvaverki, máttleysi, augnvandamál, óreglulegan blóðþrýsting og minnisleysi. Nokkrir sögðu að kórónuveirufaraldurinn hafi vakið upp hræðilegar minningar og endurvakið stöðugan ótta þeirra við dauðann.
Skömm og skortur á aðstoð
„Geðheilsa er ekki aðeins mannréttindamáli heldur varðar einnig almannaheill. Ríkisstjórn Síerra Leóne verður að setja geðheilsu í forgang og óska eftir sérstökum úthlutunum frá styrktaraðilum til bæta geðheilbrigðisþjónustu. Við biðlum einnig til alþjóðlegra styrktaraðila að styðja við herferðir sem miða að því að berjast gegn fordómum gegn geðrænum vandamálum. Þetta ástand getur ekki varað lengur óáreitt.“
Rawya Rageh, ráðgjafi Amnesty International
Í Síerra Leóne fylgir andlegum veikindum mikil skömm og algengt er að telja slík veikindi vera tilkomin vegna yfirnáttúrulegra orsaka. Þrátt fyrir augljósa þörf á geðheilbrigðisþjónustu í landinu er hún af skornum skammti. Íbúar í Síerra Leóne eru um 7 milljónir en í landinu eru aðeins 20 geðhjúkrunarfræðingar og þrír geðlæknar.
15 af 25 viðmælendum Amnesty International sögðust ekki vita hvernig hægt væri að leita sér sálrænnar aðstoðar, hvorki á vegum ríkisins né félagasamtaka.
Fátækt er annar þáttur sem hefur gífurleg áhrif á geðheilsu fólks. Margt fólk sem lifað hefur af þessar hörmungar segja að svikin loforð um félagslegan stuðning og skert lífsafkoma hafa haft enn frekari neikvæð áhrif á líðan þess. Því finnst að stjórnvöld og alþjóðastofnanir sem áður veittu neyðaraðstoð hafi brugðist þeim. „Á svo margan hátt er verið að gleyma okkur,“ segir Mariatu, sem lifði af ebóluveiruna.
Lestu einnig
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu