Mótmæli

Mótmælin í Miðaust­ur­löndum fylgdu í takt við mótmæli um heim allan þar sem fólk hélt út á götur til að krefjast rétt­inda sinna, allt frá Hong Kong til Chile:

• Í Írak og Íran beittu stjórn­völd grimmi­legum aðgerðum gegn mótmæl­endum sem leiddu til dauða hundruð einstak­linga.
• Í Líbanon beitti lögregla ólög­mætu og óhóf­legu valdi til að tvístra mótmæl­endum.
• Í Alsír beittu stjórn­völd fjölda­hand­tökum og málsóknum til að berja niður mótmæli.
• Í Súdan beittu örygg­is­sveitir sér harka­lega gegn fjölda­mót­mælum sem að lokum leiddi til póli­tískts samkomu­lags við hreyf­inguna sem leiddi mótmælin.

Heba Moayef, fram­kvæmda­stjóri Amnesty Internati­onal í Miðaust­ur­löndum og Norður-Afríku

Aðför gegn mótmæl­endum á götum úti

Stjórn­völd í Miðaust­ur­löndum beittu marg­vís­legum aðferðum til að brjóta á bak aftur mótmæli almenn­ings. Þúsundir mótmæl­enda voru hand­teknir að geðþótta og sums staðar var harka­legum og jafnvel banvænum aðgerðum beitt.

• Í Írak féllu að minnsta kosti 500 einstak­lingar á árinu 2019. Mótmæl­endur sýndu gríð­ar­lega þraut­seigju þrátt fyrir að standa frammi fyrir leyniskyttum og tára­gassprengjum.
• Samkvæmt áreið­an­legum gögnum voru rúmlega 300 einstak­lingar myrtir í Íran af örygg­is­sveitum landsins á einungis fjórum dögum, dagana 15. til 18. nóvember, í tilraun stjórn­valda til að brjóta á bak aftur mótmæli. Þúsundir einstak­linga voru hand­teknir og margir sættu þvinguðu manns­hvarfi og pynd­ingum.
•  Ísra­elskar hersveitir myrtu tugi Palestínubúa sem mótmæltu í Gaza og á Vest­ur­bakk­anum.
• Fjölda­mót­mæli í Alsír urðu til þess að Abdelaziz Bouteflika forseti landsins sagði af sér embætti eftir 20 ár á valda­stólnum. Stjórn­völd reyndu að brjóta á bak aftur mótmæli með fjölda­hand­tökum og málsóknum gegn mótmæl­endum.
• Fjölda­mót­mæli í Líbanon, sem hófust í október og leiddu til afsagnar ríkis­stjórn­ar­innar, byrjuðu að mestu frið­sam­lega. Í nokkur skipti voru mótmæl­endur beittir ofbeldi og örygg­is­sveitir brugðust skyldu sinni að vernda frið­sama mótmæl­endur sem urðu fyrir árásum frá stuðn­ings­fólki póli­tískra andstæð­inga.
• Í Egypta­landi brutust út mótmæli í sept­ember sem komu stjórn­völdum að óvörum. Þau brugðust við með fjölda­hand­tökum á rúmlega 4000 einstak­lingum.

Kúgun gegn andófi á netinu

Stjórn­völd réðust ekki aðeins gegn mótmæl­endum á  götum úti heldur einnig fólki sem nýtti tján­ing­ar­frelsi sitt á netinu. Fjöl­miðla­fólk, blogg­arar og aðgerða­sinnar sem skrifuðu færslur eða settu mynd­bönd á samfé­lags­miðla sem voru álitin gagn­rýnin á stjórn­völd voru hand­tekin, yfir­heyrð og sættu málsóknum. Samkvæmt tölum Amnesty Internati­onal voru 136 einstak­lingar í 12 löndum hand­teknir fyrir frið­sama tján­ingu á netinu. Stjórn­völd misnotuðu einnig vald sitt til að hindra aðgang fólks l að  upplýs­ingum eða deil­ingu þeirra.

• Í Íran lokuðu stjórn­völd nánast alveg fyrir aðgengi að netinu þegar mótmæli stóðu yfir til að stöðva dreif­ingu mynd­banda og mynda af örygg­is­sveitum sem myrtu og særðu mótmæl­endur. Áfram var lokað fyrir samfé­lags­miðla eins og Face­book, Telegram, Twitter og YouTube.
• Í Egyptalandi trufluðu stjórn­völd notkun samskipta­for­rita í tilraun sinni til að hindra frekari mótmæli.
• Vefsíður voru ritskoð­aðar af egypskum og palestínskum stjórn­völdum.

Nokkur ríki beittu einnig háþró­aðri tækni í eftir­liti á netinu gegn baráttu­fólki fyrir mann­rétt­indum. Rann­sókn Amnesty Internati­onal beindi athygli að tveimur mann­rétt­inda­sinnum frá Marokkó sem voru skot­mark njósna­hug­bún­aðar, þróaður af ísra­elska fyrir­tækinu NSO Group. Sama hugbúnaði hafði áður verið beitt gegn aðgerða­sinnum í Sádi-Arabíu og Sameinuðu arab­ísku fursta­dæmunum auk starfs­manns Amnesty Internati­onal.

Amnesty Internati­onal skráði 367 mann­rétt­inda­sinna sem voru settir í varð­hald (þar af voru 240 hand­teknir að geðþótta eingöngu í Íran) og 118 voru sóttir til saka árið 2019. Talan er þó að öllum líkindum hærri.

 Philip Luther, yfir­maður rann­sóknar-og aðgerða­deildar Miðaust­ur­landa og Norður-Afríku hjá Amnesty Internati­onal.

Vonarglæta

Þrátt fyrir að refsi­leysi sé útbreitt í Miðaust­ur­löndum náðist sögu­legur árangur í að sækja ábyrgð­ar­aðila til saka. .

• Alþjóða­saka­mála­dóm­stóllinn gaf út yfir­lýs­ingu um að stríðs­glæpir hefðu verið framdir á hernumdu svæðum Palestínu og fóru fram á að hafin yrði rann­sókn um leið og lögsaga dómstólsins væri stað­fest. Þetta er mikil­vægt tæki­færi til að binda endi á refsi­leysi. Dómstóllinn gaf einnig til kynna að rann­sókn yrði gerð á mann­falli í mótmælum á Gaza vegna harka­legra aðgerða Ísraela.
• Sann­leiksnefnd í Túnis gaf útloka­skýrslu og 78 rétt­ar­höld hófust sem opnar á mögu­leikann að draga örygg­is­sveitir til ábyrgðar fyrir ofbeldi fyrri ára.

Rétt­indi kvenna eiga enn á brattann að sækja á svæðinu og herjað hefur verið á baráttu­konur, sérstak­lega í Íran og Sádi-Arabíu. Þó áttu einhverjar umbætur  sér stað:

• Sádi-Arabía innleiddi löngu tíma­bærar umbætur á kerfi sem skyldar konur til að lúta forsjá karl­manna þar í landi. Það skyggði þó á að fimm baráttu­konur fyrir mann­rétt­indum voru áfram í haldi allt árið 2019 fyrir aðgerðir sínar í þágu mann­rétt­inda.

Nokkur Persa­flóa­ríki tilkynntu umbætur til verndar farand­verka­fólki:

• Katar lofaði að leggja niður kafala, kerfi þar sem farand­verka­fólk er skyldugt til að hafa ábyrgð­ar­aðila sem er oftast vinnu­veit­andi.
• Jórdanía og Sameinuðu arab­ísku fursta­dæmin boðuðu umbætur á kafala.

Farand­verka­fólk verður þó enn fyrir misbeit­ingu á svæðinu.

Heba Moayef, fram­kvæmda­stjóri Amnesty Internati­onal í Miðaust­ur­löndum og Norður-Afríku.

ÁRSSKÝRSLUNA MÁ LESA HÉR Í HEILD SINNI

Frétt um árskýrslu Amnesty Internati­onal um ástand mann­rétt­inda­mála í Asíu árið 2019