Stefna og rannsóknir um verndun réttinda vændisfólks

Þann 26. maí 2016 birti Amnesty Internati­onal stefnu sína varð­andi verndun vænd­is­fólks gegn mann­rétt­inda­brotum og misnotkun, ásamt því að birta fjórar rann­sókn­ar­skýrslur um stöðu þessara mála í Papúa Nýju-Gíneu, Hong Kong, Noregi og Argentínu.

Landa­skýrsurnar má lesa hér: Papúa Nýja-Gínea, Hong Kong, Noregur og Argentína.

Vænd­is­fólk er í aukinni hættu á að verða fyrir marg­vís­legum mann­rétt­inda­brotum þar á meðal nauðg­unum, ofbeldi, kúgun og mismunun. Allt of oft nýtur það engrar eða mjög takmark­aðrar verndar í lögum og hefur litla mögu­leika á að fá úrlausn mála sinna segir Tawanda Mutasah, sem fer fyrir málefnum laga og stefnu­mót­unar hjá Amnesty Internati­onal.

Stefna okkar útlistar hvernig stjórn­völd verða að gera meira til þess að vernda fólk sem stundar vændi gegn brotum og misnotkun. Rann­sóknir okkar undir­strika vitn­is­burð þess og þau málefni sem það tekst á við daglega.

Stefna

Stefna Amnesty Internati­onal er hápunktur víðtæks samráðs á heimsvísu, vel ígrund­aðrar yfir­ferðar á efnis­legum gögnum og alþjóð­legum mann­rétt­inda­stöðlum auk frum­rann­sókna, sem stóðu yfir í meira en tvö ár. Útgáfa og formleg innleiðing stefn­unnar koma í kjölfar lýðræð­is­legrar ákvörð­unar alþjóða­hreyf­ingar Amnesty Internati­onal í ágúst 2015, sem víða var greint frá á þeim tíma.

Stefnan hvetur stjórn­völd meðal annars til að tryggja vernd gegn skaða, misneyt­ingu og þving­unum; þátt­töku vænd­is­fólks í þróun laga sem hafa áhrif á líf þeirra og öryggi; að bundinn sé endi á mismunun og að öllum sé tryggður aðgangur að mennt­unar- og atvinnu­tæki­færum.

Stefnan mælir með afglæpa­væð­ingu vændis sem á sér stað með samþykki beggja aðila, þar með talin þau lög sem banna tengdar athafnir – svo sem eins og bann við því að falast eftir, kaupa og skipu­leggja vændi. Þessi afstaða byggir á gögnum sem benda til þess að slík lög verði oft til þess að öryggi vænd­is­fólks skerðist, auk þess sem þau verði til þess að níðingar njóti refsi­leysis þar sem að vænd­is­fólk er of ótta­slegið um að verða sjálft fyrir barðinu á lögunum ef það tilkynnir glæp til lögregl­unnar. Lög um vændi ættu að einblína á að vernda fólk frá misneyt­ingu og misnotkun, frekar en að leitast við að banna allt vændi og refsa vænd­is­fólki.

Stefnan styrkir þá afstöðu Amnesty Internati­onal að nauð­ung­ar­vinna, kynlífs­þrælkun barna og mansal séu andstyggileg mann­rétt­inda­brot sem kalla á samhæfðar aðgerðir og skuli vera saknæm í sérhverju landi samkvæmt alþjóða­lögum.

Rann­sóknir

Víðtækar rann­sóknir, þar á meðal fjórar land­fræði­lega afmark­aðar skýrslur sem birtar eru ásamt stefnu Amnesty Internati­onal í dag, sýna að vænd­is­fólk verður oft fyrir hræði­legum mann­rétt­inda­brotum. Það má að hluta til rekja til glæpa­væð­ingar, sem stefnir vænd­is­fólki í frekari hættu, eykur jaðar­setn­ingu og heftir getu þess til að leita sér verndar gegn ofbeldi og til að nálgast lögfræði- og félags­þjón­ustu.

Vænd­is­fólk hefur greint okkur frá því hvernig glæpa­væðing gerir lögreglu kleift að áreita það og koma í veg fyrir að umkvart­anir þeirra og öryggi njóti forgangs segir Tawanda Mutasah.

Í stað þess að leggja áherslu á að vernda vænd­is­fólk gegn ofbeldi og glæpum, einblína löggæslu­menn í mörgum löndum á að koma í veg fyrir vændi í gegnum eftirlit, áreitni og áhlaup. Rann­sóknir Amnesty Internati­onal sýna að vænd­is­fólk fær oft enga eða mjög litla vernd gegn misnotkun eða laga­lega úrlausn mála sinna, jafnvel í löndum þar sem sala vændis er í sjálfu sér lögleg.

„Við viljum að lög beinist frekar að því að gera líf vænd­is­fólks öruggara og bæti samband þeirra við lögregluna um leið og þau takist á við það veru­lega vandamál sem misneyting er. Við viljum að stjórn­völd gangi úr skugga um að enginn sé þving­aður til þess að stunda vændi, eða sé ófær um að láta af því ef þeir kjósa svo.“

Tawanda Mutasah

Papúa Nýja-Gínea

Í Papúa Nýju-Gíneu er ólög­legt að hafa viður­væri sitt af vændi eða að skipu­leggja kynlíf í gróða­skyni. Samkyn­hneigð er einnig refsi­verð og er megin grund­völlur lögsókna á hendur karl­kyns vænd­is­fólki.

Rann­sókn Amnesty Internati­onal leiddi í ljós að slík hegn­ing­arlög gerðu lögregl­unni kleift að hóta, kúga og láta vænd­is­fólk sæta gæslu­varð­haldi af geðþótta­ástæðum. Vænd­is­fólk í Papúa Nýju-Gíneu þarf að þola öfga­kennda útskúfun, mismunun og ofbeldi, eins og nauðg­anir og morð.

Könnun sem fram­kvæmd var af rann­sak­endum úr fræða­sam­fé­laginu árið 2010 leiddi í ljós að á sex mánaða tíma­bili hafði 50% vænd­is­fólks í höfuð­borg Papúa Nýju-Gíneu, Port Moresby, verið nauðgað af viðskipta­vinum eða lögreglu. Amnesty Internati­onal hlýddi á átak­an­lega vitn­is­burði frá þeim sem höfðu mátt þola nauðgun og kynferð­is­lega misnotkun af hálfu lögreglu, viðskipta­vina og annarra en voru of ótta­slegin til að tilkynna þessa glæpi þar sem þau sjálf voru álitin „ólögleg“.

,,Lögreglan byrjaði að berja vin minn [viðskiptavin] og mig … sex lögreglu­menn komu vilja sínum fram við mig, einn af öðrum. Þeir voru vopn­aðir byssum svo ég varð að láta undan. Ég hef engan stuðning til þess að leita til dómstóla og kæra þá. Þetta olli mér svo miklum sárs­auka en svo sleppti ég takinu. Ef ég leita til rétt­vís­innar geta þeir ekki hjálpað mér þar sem að vændi er ólög­legt í Papúa Nýju-Gíneu.“

Mona, heim­il­is­laus mann­eskja í vændi.

Lögreglan í Papúa Nýju-Gíneu hefur notað smokka sem sönn­un­ar­gögn gegn vænd­is­fólki, sem er oft útskúfað og ásakað um að vera „smit­berar“. Þetta virkar letj­andi á margt vænd­is­fólk þegar kemur að því að útvega sér upplýs­ingar og þjón­ustu varð­andi kynheil­brigði þar með talið hvað varðar HIV/alnæmi.

,,Þegar lögreglan nær okkur eða hefur okkur í haldi, ef þeir finna smokka á okkur þá lúskra þeir á okkur og segja að við séum að bjóða fram kynlíf eða að við séum að breiða út sjúk­dóma eins og HIV. Lögreglan biður um peninga, hún hótar okkur eða segir okkur að láta af hendi ákveðna upphæð. Við látum þá af hendi þar sem við erum hrædd um að ef við gerum það ekki þá muni hún ganga í skrokk á okkur.“

Mary, kona í vændi.

Buenos Aires, Argentína

Form­lega séð eru sala eða kaup á vændi ekki ólögleg í Buenos Aires; en í reynd er vænd­is­fólk gert saknæmt í gegnum röð laga sem refsa tengdu athæfi og tekst ekki að greina á milli vændis með samþykki viðkom­andi aðila og mansals. Rann­sókn Amnesty Internati­onal leiddi í ljós að mikið þyrfti að koma til þess að vænd­is­fólk í Buenos Aires kærði ofbeldi til lögregl­unnar.

,,Hann [viðskipta­vinur] borgaði mér og ég var við það að fara út úr bílnum þegar hann greipum hálsinn á mér og skar mig með hníf. Ég gaf honum alla þá peninga sem ég var með á mér auk farsímans míns og hann sleppti mér.“

Laura, sem stundar götu­vændi.

Hún segist ekki hafa tilkynnt ofbeldið eða þjófn­aðinn til lögregl­unnar þar sem henni fyndist það vera tíma­sóun: ,,[Þeir] munu ekki hlusta á mig vegna þess að ég starfa á götunni.“ Vænd­is­fólk er oft stöðvað á götum úti vegna geðþótta­ákvarðana lögreglu og sumir sæta síend­ur­teknum sektum og skil­orðum. Það að lögregla og saksókn­arar í Buenos Aires láti útlit, klæðnað eða hegðun einstak­linga hafa áhrif á hvernig þeir fram­fylgja þeim lögum, sem glæpa­væða samskipti í kringum vænd­is­starf­semi á almanna­færi, er ólög­mætt. Hins vegar á þessi gerð persónu­grein­ingar sér oft stað – þar sem lögreglan beinir spjótum sínum sérstak­lega að trans­fólki í vændi í aðgerðum sínum.

Vænd­is­fólk sem starfar í eigin húsnæði er þá oft látið sæta ofsa­fengnum og tíma­frekum rann­sóknum og áhlaupum af hálfu lögregl­unnar í Buenos Aires, auk kúgana og múta. Vænd­is­fólk í Buenos Aires greindi einnig frá vanda­málum varð­andi aðgengi að heil­brigð­is­þjón­ustu, þar á meðal gífur­legri útskúfun og mismunun.

,,Við höfðum engan raun­veru­legan aðgang að heil­brið­is­þjón­ustu þar sem að í hvert skiptisem við fórum á sjúkrahús var hlegið að okkur eða við vorum þau síðustu sem komumst að hjá lækn­unum.“

Viðmæl­andi, sem verið hafði í vændi.

Amnesty Internati­onal komst að því að þetta leiddi til þess að sumt vænd­is­fólk forð­aðist þjón­ustuna algjör­lega.

Noregur

Í Noregi er ólög­legt að kaupa kynlíf en það eitt að selja kynlíf er það ekki. Aðrar athafnir tengdar vændi eru refsi­verðar eins og að „stuðla að vændi“ og leigja húsa­kynni sem notuð eru til að stunda vændi. Þrátt fyrir háa tíðni nauðgana og ofbeldis af hálfu viðskipta­vina og skipu­lagðra glæpa­gengja, þarf mikið að koma til, til að vænd­is­fólk kæri ofbeldi til lögreglu.

,,Ég fór í hús manns. Hann kýldi mig tvisvar í kjálkann. Ég sagði lögregl­unni ekki frá. Ég vil ekki að það komi fram í skránum mínum.“

Aðili, sem stundar vændi.

Amnesty Internati­onal hefur heyrt af því að sumt vænd­is­fólk, sem tilkynnt hefur ofbeldi til lögregl­unnar í Noregi, hafi verið borið út af heimili sínu eða rekið úr landi í kjöl­farið. Samkvæmt norskum lögum, á vænd­is­fólk það á hættu að vera borið út nauðugt þar sem húsráð­andi getur átt yfir höfði sér kæru fyrir að leigja húsnæði til þess ef það er svo nýtt til að selja vændi. Ef húsráð­endur bera fólk ekki út, þá höfðar lögreglan mál á hendur þeim … Lögreglan hvetur húsráð­endur til að taka lögin í sínar eigin hendur og fram­fylgja þeim sjálfir útskýrði full­trúi norskra samtaka sem berjast fyrir rétt­indum vænd­is­fólks. Fólk sem stundar vændi getur ekki ákveðið að starfa saman til að auka öryggi sitt, eða leigt sér þjón­ustu eins og örygg­is­gæslu frá þriðja aðila, þar sem slíkt myndi falla undir það að „stuðla að vændi“ í lögunum.

Ef að viðskipta­vinur er slæmur þá þarft þú sjálf/-ur að takast á við það allt til enda. Þú hringir aðeins á lögregluna ef þú heldur að þú munir deyja. Ef þú hringir á lögregluna, þá missir þú allt.

Viðmæl­andi sem stundar vændi í Noregi

Hong Kong

Í Hong Kong er vændi ekki ólög­legt ef um er að ræða eina mann­eskju sem að starfar í eigin íbúð. Hins vegar setur slík einangrun vænd­is­fólk í viðkvæma stöðu og í aukna hættu á að verða fyrir ráni, líkam­legri árás eða nauðgun.

,,Ég hef aldrei kært nokkurn glæp eins og nauðgun þar sem ég er hrædd um að verða ákærð fyrir að falbjóða vændi.“

Queen, sem stundar vændi.

Vænd­is­fólk í Hong Kong nýtur ekki aðeins takmark­aðrar verndar lögreglu heldur er það stundum sérstakt skot­mark hennar. Rann­sókn Amnesty Internati­onal sýnir að lögreglu­full­trúar misbeita oft valdi sínu til þess að koma sök á og refsa vænd­is­fólki í gegnum ginn­ingar, kúganir og þving­anir. Leyni­lög­reglu­full­trúum er veitt leyfi til að þiggja ákveðna kynlífs­þjón­ustu frá vænd­is­fólki í starfi sínu til þess að komast yfir sönn­un­ar­gögn. Amnesty Internati­onal skráði einnig tilvik þar sem lögreglan, eða einstak­lingar sem kváðust tilheyra henni, sögðu vænd­is­fólki að það gæti komist hjá viður­lögum með því að gefa þeim peninga eða „frítt“.

Trans­fólk sem stundar vændi verður oft fyrir barðinu á sérstak­lega hrotta­fengnum aðgerðum af hálfu lögregl­unnar, þar á meðal ágengri og niður­lægj­andi líkams­leit sem fram­kvæmd er á trans­konum af karl­kyns lögreglu­full­trúum. „Það er mikið af káfi og háði“ segir lögfræð­ingur sem verið hefur í málsvari fyrir trans­fólk sem stundar vændi í Hong Kong. Eftir hand­töku getur kven­kyns trans­fólk sem stundar vændi verið sent í gæslu­varð­hald ætlað körlum og á sérstakar deildir fyrir fanga sem þjást af geðrösk­unum.

Engin réttlæting á misnotkun

„Á alltof mörgum stöðum í heim­inum nýtur vænd­is­fólk ekki laga­verndar og þjáist vegna­hræði­legra mann­rétt­inda­brota. Þessar aðstæður eru aldrei rétt­læt­an­legar. Stjórn­völd verða að vinna að vernd mann­rétt­inda allra, vænd­is­fólks þar með talið. Afglæpa­væðing er aðeins eitt af þeim nauð­syn­legu skrefum sem stjórn­völd geta tekið til að tryggja vernd gegn skaða,misneyt­ingu og þving­unum,“ segir Tawanda Mutasah.

Helstu spurn­ingar og svör varð­andi stefnuna má finna hér

Tengt efni

Bréf þitt bjargar bjargar lífi

Þú ætlar að styðja og .

Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.

Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.