
Tjáningar-, funda-, og félagafrelsið er verulega skert í Sádi-Arabíu. Stjórnvöld hafa lokað öllum óháðum mannréttindasamtökum í landinu frá árinu 2013. Yfirvöld leyfa heldur ekki stjórnmálaflokka eða stéttarfélög. Allar samkomur, þar á meðal friðsamleg mótmæli, hafa verið bannaðar frá árinu 2011.
Kerfisbundin takmörkun á tjáningarfrelsinu er hluti af herferð stjórnvalda til að bæla niður alla umræðu um mannréttindabrot í Sádi-Arabíu. Nánast allir mannréttindafrömuðir hafa verið fangelsaðir, þaggað hefur verið niður í þeim eða þeir flúið land. Mannréttindafrömuðir, þar á meðal baráttukonur fyrir kvenréttindum, trúarleiðtogar, rithöfundar, ættingjar þolenda mannréttindabrota og einstaklingar sem eiga í samskiptum við alþjóðleg mannréttindasamtök eins og Amnesty International eru þeir hópar sem herjað er á. Í lok árs 2019 hafði Amnesty International skráð 30 samviskufanga sem voru að afplána fimm til 30 ár í fangelsi fyrir það eitt að nýta sér tjáningar-og fundafrelsið.
Sérstakur sakamáladómstóll
Stjórnvöld hafa beitt sérstökum sakamáladómstól til kerfisbundinnar þöggunar í landinu, samkvæmt skýrslu Amnesty International. Mannréttindafrömuðir, aðgerðasinnar, fjölmiðlafólk, trúarklerkar og sjíta-múslímar hafa hlotið þunga dóma í kjölfar ósanngjarnra réttarhalda.
Sérstaki sakamáladómstóllinn var upphaflega stofnsettur árið 2008 í þeim tilgangi að rétta yfir einstaklingum sem voru ákærðir fyrir hryðjuverk en tímamót urðu í maí 2011 þegar dómstóllinn hóf að rétta yfir einstaklingum sem stjórnvöld vildu þagga niður í með beitingu óljósra lagaákvæða gegn hryðjuverkum og netglæpum.
Síðan þá hafa margir einstaklingar sætt ósanngjörnum réttarhöldum fyrir það eitt að nýta rétt sinn til tjáningarfrelsis á friðsaman máta.
Dómstóllinn starfar ekki eftir skýru og greinargóðu verklagi og talið er að skipan dómara byggist á tryggð við stjórnvöld. Ákærur eru óskýrar og ekki skilgreindar með skýrum hætti í lögum. Þannig hafa friðsamar pólitískar aðgerðir oft flokkast sem hryðjuverk.
Algengar ákærur eru:
Sumar af þessum ákærum stríða gegn alþjóðlegum mannréttindalögum og -stöðlum.
Þöggun gegn baráttukonum
Réttindi kvenna í Sádi-Arabíu hafa verið bágborin. Konur ráða ekki yfir lífi sínu þar sem þær þurfa að lúta forsjá karlmanns. Ýmsar umbætur hafa þó verið gerðar á síðustu árum. Í júní árið 2018 var akstursbanni kvenna aflétt og í ágúst 2019 fengu konur aukið ferðafrelsi án samþykkis karlkyns forráðamanns og rétt til að skrá hjónaband, skilnað, fæðingu og dauðsfall.
Þrátt fyrir þessar umbætur hafa yfirvöld á sama tíma herjað á helstu baráttukonur landsins sem hafa meðal annars kallað eftir sömu réttindum.
Að mótmæla eða tjá sig um réttindi kvenna sem þykja sjálfsögð annars staðar er hættulegt. Barátta kvenna fyrir afnámi á akstursbanni kvenna er löng og hefur banninu reglulega verið mótmælt allt frá 1990 þegar 40 konur mótmæltu með því að keyra bíl niður aðalgötu í höfuðborginni Riyad en voru stöðvaðar af lögreglu. Í október 2013 hófst enn ein herferðin og markaði Loujain al-Hathloul upphaf hennar með því að birta á netinu myndband af sér keyra. Þrátt fyrir hótanir og áreitni héldu tugir kvenna áfram að birta myndbönd af sér að keyra. Sumar þeirra voru handteknar en flestar voru leystar úr haldi eftir stuttan tíma.
Í kjölfar tilskipunar stjórnvalda árið 2017 þar sem gefið var út að akstursbanni kvenna yrði aflétt í júní 2018 fengu nokkrar baráttukonur símtöl þar sem þær voru varaðar við því að tjá sig opinberlega um það.
Um sama leyti og eftir að akstursbanni kvenna var aflétt voru helstu baráttukonur fyrir réttindum kvenna í Sádi-Arabíu handteknar fyrir baráttu sína.
Í maí 2020 stóðu 13 baráttukonur enn frammi fyrir réttarhöldum, þar af voru fimm enn í haldi, Loujain al-Hathloul, Samar Badawi, Nassima al-Sada, Nouf Abdulaziz and Maya’a al-Zahran. Mál þeirra fór ekki í gegnum sérstaka sakamálsdómstólinn eins og búist var við í fyrstu en réttað var yfir þeim vegna friðsamlegrar mannréttindabaráttu og baráttu fyrir réttindum kvenna. Loujain al-Hathloul var leyst úr haldi í febrúar 2021 og Nassima al-Sada og Samar Badawi voru leystar úr haldi í júní 2021 en voru allar settar í ferðabann.
Tjáningarfrelsi á netinu
Lög um netglæpi í Sádi-Arabíu kveða á um að framleiðsla, undirbúningur, útsending eða geymsla efnis sem stríðir gegn friði meðal almennings, trúargildum, almennu siðferði og einkalífi á netmiðlum eða tölvum sé refsiverð. Allt að fimm ára fangelsisdómur auk sektar getur legið við brotum á umræddum lögum.
Stjórnvöld beittu þessum lögum þegar þau þrýstu á Netflix að fjarlægja grínþátt í Sádi-Arabíu þar sem þau sögðu hann brjóta gegn lögum um netglæpi. Umræddur þáttur, Patriot Act, gagnrýnir krónprins Sádi-Arabíu, Mohammed bin Salman, vegna morðsins á blaðamanninum Jamal Khasoggi. Netflix fjarlægði þáttinn og sendi frá sér yfirlýsingu í byrjun árs 2019 um að fyrirtækið hefði farið eftir lögum í viðkomandi landi en styddi að öðru leyti við listrænt frelsi. Sömu lög hafa einnig verið notuð til að þagga niður í gagnrýnendum stjórnvalda og iðulega í gegnum sérstakan sakamáladómstól.
Mál einstaklinga
Allt starf Amnesty International er fjármagnað og drifið áfram af einstaklingum eins og þér. Hvert framlag — hver aðgerð vegur þungt.
Fyrir ungt fólk sem vill hafa áhrif minnum við á ungliðahreyfingu Amnesty International en hópar eru starfandi um land allt.
Styrktu & skrifaðu undir áköll með símanum
Einfalt og áhrifaríkt aðgerðanet
Vertu með í netákallinu, þar sem meðlimir fá tilkynningar í tölvupósti um alvarleg mannréttindarbrot sem krefjast tafarlausra viðbragða.
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu