Sádi-Arabía

Tján­ingar-, funda-, og félaga­frelsið er veru­lega skert í Sádi-Arabíu. Stjórn­völd hafa lokað öllum óháðum mann­rétt­inda­sam­tökum í landinu frá árinu 2013. Yfir­völd leyfa heldur ekki stjórn­mála­flokka eða stétt­ar­félög. Allar samkomur, þar á meðal frið­samleg mótmæli, hafa verið bann­aðar frá árinu 2011.

Kerf­is­bundin takmörkun á tján­ing­ar­frelsinu er hluti af herferð stjórn­valda til að bæla niður alla umræðu um mann­rétt­inda­brot í Sádi-Arabíu. Nánast allir mann­rétt­inda­fröm­uðir hafa verið fang­els­aðir, þaggað hefur verið niður í þeim eða þeir flúið land. Mann­rétt­inda­fröm­uðir, þar á meðal baráttu­konur fyrir kven­rétt­indum, trúar­leið­togar, rithöf­undar, ættingjar þolenda mann­rétt­inda­brota og einstak­lingar sem eiga í samskiptum við alþjóðleg mann­rétt­inda­samtök eins og Amnesty Internati­onal eru þeir hópar sem herjað er á.

Frá árinu 2022 hafa yfir­völd beint sjónum sínum í auknum mæli að einstak­lingum sem eru hvorki áber­andi í samfé­laginu né í aðgerð­a­starfi og dæmt þá í langa fang­elsis­vist og jafnvel til dauða fyrir það að tjá sig á samfé­lags­miðlum um kven­rétt­indi, efna­hags­ástandið eða kalla eftir lausn einstak­linga.

Sérstakur sakamáladómstóll

Stjórn­völd hafa beitt sérstökum saka­mála­dóm­stól til kerf­is­bund­innar þögg­unar í landinu, samkvæmt skýrslu Amnesty Internati­onal. Mann­rétt­inda­fröm­uðir, aðgerða­sinnar, fjöl­miðla­fólk, trúarklerkar og sjíta-múslímar hafa hlotið þunga dóma í kjölfar ósann­gjarnra rétt­ar­halda.

Sérstaki saka­mála­dóm­stóllinn var upphaf­lega stofn­settur árið 2008 í þeim tilgangi að rétta yfir einstak­lingum sem voru ákærðir fyrir hryðju­verk en tímamót urðu í maí 2011 þegar dómstóllinn hóf að rétta yfir einstak­lingum sem stjórn­völd vildu þagga niður í með beit­ingu óljósra laga­ákvæða gegn hryðju­verkum og netglæpum.

Síðan þá hafa margir einstak­lingar sætt ósann­gjörnum rétt­ar­höldum fyrir það eitt að nýta rétt sinn til tján­ing­ar­frelsis á frið­saman máta.

Dómstóllinn starfar ekki eftir skýru og grein­ar­góðu verklagi og talið er að skipan dómara byggist á tryggð við stjórn­völd. Ákærur eru óskýrar og ekki skil­greindar með skýrum hætti í lögum. Þannig hafa frið­samar póli­tískar aðgerðir oft flokkast sem hryðju­verk.

Frá árinu 2022 þegar Awad al-Ahmari var skip­aður yfir dómstólnum hafa fang­els­is­dómar orðið fárán­lega harðir og beinst gegn almenn­ingi sem tjáir skoð­anir sínar á samfé­lags­miðlum. Lengsti dómurinn fyrir frið­sama tján­ingu var 45 ár.

Árið 2023 voru nokkrir fyrrum dómarar dómstólsins ákærðir fyrir landráð. Samkvæmt áreið­an­legum heim­ildum voru dómarar ákærðir fyrir hafa kveðið upp of væga dóma.

 

Þaggað niður í baráttukonum

Rétt­indi kvenna í Sádi-Arabíu hafa verið bágborin. Konur ráða ekki yfir lífi sínu þar sem þær þurfa að lúta forsjá karl­manns. Einhverjar umbætur í lögum hafa þó verið gerðar á síðustu árum. Í júní árið 2018 var akst­urs­banni kvenna aflétt og í ágúst 2019 fengu konur aukið ferða­frelsi án samþykkis karl­kyns forráða­manns og rétt til að skrá hjóna­band, skilnað, fæðingu og dauðs­fall. Þrátt fyrir að þetta hefur haft jákvæð áhrif á líf kvenna þá er ekki enn búið að afnema með öllu forsjá karla yfir konum.

Að mótmæla eða tjá sig um rétt­indi sem þykja sjálf­sögð annars staðar getur verið hættu­legt í Sádi-Arabíu.

Um sama leyti og eftir að akst­urs­banni kvenna var aflétt voru helstu baráttu­konur fyrir rétt­indum kvenna í Sádi-Arabíu hand­teknar fyrir baráttu sína. Á meðal þeirra voru Loujain al-Hathloul og Nassima al-Sada sem voru hand­teknar árið 2018 fyrir baráttu sína. Þær voru leystar úr haldi árið 2021 en settar í ferða­bann.

Salma al-Shehab, doktorsnemi og tveggja barna móðir, var hand­tekin árið 2021. Hún afplánar 27 ára fang­els­isdóm og 27 ára ferða­bann að lokinni afplánun vegna færslu sem hún birti á samfé­lags­miðlum til stuðn­ings kven­rétt­indum.

Manahel al-Otaibi, líkam­rækt­ar­þjálfari og aðgerðasinni, var hand­tekin þann 16. nóvember 2022 og ákærð fyrir að styðja kven­rétt­indi á samfé­lags­miðli með myllu­merki þar sem kallað var eftir afnámi þess að konur lúti forsjá karla (#EndMa­leGu­ar­di­anship) og fyrir að birta mynd af sér á Snapchat í „ósæmi­legum“ fatnaði þar sem hún var klædd án abaya (hefð­bundinn kufl sem nær frá höfði til táar) .

Tjáningarfrelsi á netinu

Lög um netglæpi í Sádi-Arabíu frá árinu 2007 kveða á um að fram­leiðsla, undir­bún­ingur, útsending eða geymsla efnis sem stríðir gegn friði meðal almenn­ings, trúar­gildum, almennu siðferði og einka­lífi á netmiðlum eða tölvum sé refsi­verð. Allt að fimm ára fang­els­is­dómur auk sektar getur legið við brotum á umræddum lögum.

Lög gegn hryðju­verkjum frá árinu 2017 kveða á um allt að tíu ára dóm fyrir að móðga kónginn eða krón­prinsinn með beinum eða óbeinum hætti.

Árið 2022 voru 15 einstak­lingar sem Amnesty Internati­onal skrá­settir dæmdir í 10-45 ára fang­elsi á grund­velli laga gegn hryðju­verkum og lög um netglæpi fyrir frið­sam­lega tján­ingu á netinu.

Mál einstaklinga

Nassima al-Sada

Nassima al-Sada hefur barist fyrir frelsi kvenna í Sádi-Arabíu mikinn hluta ævi sinnar. Baráttan leiddi til þess að hún var sjálf svipt frelsi. Hún var ein af nokkrum þekktum baráttu­konum í Sádi-Arabíu sem kröfðust þess að konur fengju rétt til að aka bíl og sinna daglegum erindum án leyfis karl­kyns forráða­manns. Árið 2016 skrifaði Nassima:

„Af hverju ætti piltur undir lögaldri að hafa forræði yfir full­orð­inni konu? Af hverju er ekki sjálfræðis­aldur fyrir konur svo þær fái að bera ábyrgð á ákvörð­unum sínum og lífi? Af hverju þarf karl­maður að bera ábyrgð á lífi konu?“

Nassima var hand­tekin fyrir frið­sam­lega mann­rétt­inda­bar­áttu sína í júlí 2018. Hún sætti illri meðferð í varð­haldi. Hún var sett í algjöra einangrun frá öðrum föngum frá febrúar 2019 til febrúar 2020. Nassima var leyst úr haldi í júní 2021.

Loujain al-Hathlou var ein þeirra kvenna sem setti af stað herferð gegn akst­urs­banni kvenna í Sádi-Arabíu í október 2013. Hún var við nám í Kanada en fór til Sádi-Arabíu í þeim tilgangi að taka þátt í herferð­inni. Hún birti á netinu mynd­band af sér keyra bíl frá flug­vell­inum eftir komuna til landsins sem faðir hennar tók upp. Hún varð strax andlit #Women2Drive herferð­ar­innar.

Hún var hand­tekin í maí 2018 en áður hafði hún verið hand­tekin árin 2017 og 2014 vegna baráttu sinnar fyrir rétt­indum kvenna. Hún var sökuð um að brjóta hryðju­verkalög með því að stofna hryðju­verkahóp og eiga í samskiptum við erlenda aðila með það að mark­miði að grafa undan öryggi og stöð­ug­leika ríkisins. Fyrstu þrjá mánuði í haldi var hún í einangrun og fékk ekki að eiga samskipti við lögfræðing eða fjöl­skyldu sína. Að auki sætti hún pynd­ingum í fang­elsi.

Rétt­ar­höld hennar hófust í mars 2019 fyrir dómstól í Riyad. Hún var dæmd í desember 2020 í sex ára fang­elsi, þar af tæp þrjú ár óskil­orðs­bundin.

Hún var loks leyst úr haldi þann 10. febrúar 2021 eftir að hafa setið næstum þrjú ár í fang­elsi.

Loujain al-Hathloul er í litabók Amnesty Internati­onal ásamt öðru baráttu­fólki fyrir mann­rétt­indum. Hægt er að kaupa bókina hér.

Raif Badawi

Blogg­arinn Raif Badawi var samviskufangi sem var í haldi fyrir að nýta tján­ing­ar­frelsi sitt.

Hann var hand­tekinn í júní 2012 og dæmdur árið 2014 í tíu ára fang­elsi, tíu ára ferða­bann og til sektar sem samsvarar rúmlega 35 millj­ónum króna fyrir að móðga íslamstrú og að setja upp vefsíðu ætlaða til samfé­lags­legrar og póli­tískrar umræðu í Sádi-Arabíu. Að auki var hann dæmdur til 1000 svipu­högga. Hann sætti 50 svipu­höggum á almenn­ing­s­torgi í Jeddah í janúar 2015 en hefur ekki verið hýddur á ný. Hann var loks leystur úr haldi þann 11. mars 2022 en þá tók við 10 ára ferða­bann sem hindrar það að hann geti hitt fjöl­skyldu sína sem býr í Kanada.

Lögfræð­ingur hans, Waleed Abu al-Khair, var einnig dæmdur í 15 ára fang­elsis­vist fyrir mann­rétt­inda­störf sín árið 2014.

Raif Badawi var leystur úr haldi í mars 2022 eftir að hafa afplánað dóm sinn.

Blaða­mað­urinn Jamal Khashoggi flúði Sádi-Arabíu til Banda­ríkj­anna vegna ofsókna gegn aðgerða­sinnum. Hann átti erindi á skrif­stofu ræðis­manns Sádi-Arabíu í október 2018 til að ná í pappíra en ekkert spurðist til hans eftir það. Yfir­völd í Sádi-Arabíu neituðu í fyrstu vitn­eskju um hvarf hans. Amnesty Internati­onal kallaði eftir óháðri rann­sókn á hvarfi hans. Síðar kom í ljós að um aftöku án dóms og laga væri að ræða með aðkomu stjórn­valda í Sádi-Arabíu.

Síðasta grein hans bar yfir­skriftina: Það sem Arab­aheim­urinn þarfnast helst er tján­ing­ar­frelsi. Í grein­inni skrifaði hann: „Arab­aheim­urinn fylltist af von árið 2011 í arab­a­vorinu. Fjöl­miðla­fólk, háskóla­fólk og unga fólkið var uppfullt af vænt­ingum um bjart og frjálst arab­ískt samfélag í sínum eigin löndum.“

Í desember 2019 voru fimm einstak­lingar dæmdir til dauða og þrír til fang­elsis­vistar vegna morðsins á Khasoggi en rétt­ar­höldin voru lokuð. Litið var fram hjá ábyrgð yfir­valda í Sádi-Arabíu á morðinu í dóms­úrskurð­inum.

Samar Badawi, systir samviskufangans Raif Badawi, er einnig á meðal baráttu­kvenna sem var hand­tekin sumarið 2018.

Stuttu síðar á Twitter-aðgangi utan­rík­is­ráðu­neytis Kanada var kallaði eftir lausn systkin­anna. Í kjöl­farið mynd­aðist mikil spenna á milli ríkj­anna þar sem Sádi-Arabía hótaði að loka sendi­ráði sínu í Kanada og reka sendi­herra Kanada úr landi.

Samar hafði áður verið hand­tekin í janúar 2016, líklega vegna þess að hún hafði umsjón með Twitter-aðgangi þar sem kallað var eftir lausn Waleed Abu al-Khair sem er fyrrum eigin­maður hennar og lögfræð­ingur bróður hennar.

Samar Badawi var leyst úr haldi í júní 2021.

ÞITT NAFN BJARGAR LÍFI

Þú ætlar að styðja og .

Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.

Skrifaðu undir og Íslandsdeild Amnesty International sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.

Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu