Sádi-Arabía
Tjáningar-, funda-, og félagafrelsið er verulega skert í Sádi-Arabíu. Stjórnvöld hafa lokað öllum óháðum mannréttindasamtökum í landinu frá árinu 2013. Yfirvöld leyfa heldur ekki stjórnmálaflokka eða stéttarfélög. Allar samkomur, þar á meðal friðsamleg mótmæli, hafa verið bannaðar frá árinu 2011.
Kerfisbundin takmörkun á tjáningarfrelsinu er hluti af herferð stjórnvalda til að bæla niður alla umræðu um mannréttindabrot í Sádi-Arabíu. Nánast allir mannréttindafrömuðir hafa verið fangelsaðir, þaggað hefur verið niður í þeim eða þeir flúið land. Mannréttindafrömuðir, þar á meðal baráttukonur fyrir kvenréttindum, trúarleiðtogar, rithöfundar, ættingjar þolenda mannréttindabrota og einstaklingar sem eiga í samskiptum við alþjóðleg mannréttindasamtök eins og Amnesty International eru þeir hópar sem herjað er á. Í lok árs 2019 hafði Amnesty International skráð 30 samviskufanga sem voru að afplána fimm til 30 ár í fangelsi fyrir það eitt að nýta sér tjáningar-og fundafrelsið.
Sérstakur sakamáladómstóll
Stjórnvöld hafa beitt sérstökum sakamáladómstól til kerfisbundinnar þöggunar í landinu, samkvæmt skýrslu Amnesty International. Mannréttindafrömuðir, aðgerðasinnar, fjölmiðlafólk, trúarklerkar og sjíta-múslímar hafa hlotið þunga dóma í kjölfar ósanngjarnra réttarhalda.
Sérstaki sakamáladómstóllinn var upphaflega stofnsettur árið 2008 í þeim tilgangi að rétta yfir einstaklingum sem voru ákærðir fyrir hryðjuverk en tímamót urðu í maí 2011 þegar dómstóllinn hóf að rétta yfir einstaklingum sem stjórnvöld vildu þagga niður í með beitingu óljósra lagaákvæða gegn hryðjuverkum og netglæpum.
Síðan þá hafa margir einstaklingar sætt ósanngjörnum réttarhöldum fyrir það eitt að nýta rétt sinn til tjáningarfrelsis á friðsaman máta.
Dómstóllinn starfar ekki eftir skýru og greinargóðu verklagi og talið er að skipan dómara byggist á tryggð við stjórnvöld. Ákærur eru óskýrar og ekki skilgreindar með skýrum hætti í lögum. Þannig hafa friðsamar pólitískar aðgerðir oft flokkast sem hryðjuverk.
Algengar ákærur eru:
- „Óhollusta og óhlýðni gagnvart þjóðhöfðingja Sádi-Arabíu“
- „Að véfengja heilindi embættismanna“
- „Ógnun við öryggi og hvatning til óeirða með mótmælum“
- „Dreifing á fölskum upplýsingum til erlendra hópa“
- „Stofnun og þátttaka í óleyfilegum samtökum“
Sumar af þessum ákærum stríða gegn alþjóðlegum mannréttindalögum og -stöðlum.
Þöggun gegn baráttukonum
Réttindi kvenna í Sádi-Arabíu hafa verið bágborin. Konur ráða ekki yfir lífi sínu þar sem þær þurfa að lúta forsjá karlmanns. Einhverjar umbætur í lögum hafa þó verið gerðar á síðustu árum. Í júní árið 2018 var akstursbanni kvenna aflétt og í ágúst 2019 fengu konur aukið ferðafrelsi án samþykkis karlkyns forráðamanns og rétt til að skrá hjónaband, skilnað, fæðingu og dauðsfall.
Þrátt fyrir þessar umbætur hafa yfirvöld á sama tíma herjað á helstu baráttukonur landsins sem hafa meðal annars kallað eftir sömu réttindum.
Að mótmæla eða tjá sig um réttindi kvenna sem þykja sjálfsögð annars staðar er hættulegt. Barátta kvenna fyrir afnámi á akstursbanni kvenna er löng og hefur banninu reglulega verið mótmælt allt frá 1990 þegar 40 konur mótmæltu með því að keyra bíl niður aðalgötu í höfuðborginni Riyad en voru stöðvaðar af lögreglu. Í október 2013 hófst enn ein herferðin og markaði Loujain al-Hathloul upphaf hennar með því að birta á netinu myndband af sér keyra. Þrátt fyrir hótanir og áreitni héldu tugir kvenna áfram að birta myndbönd af sér að keyra. Sumar þeirra voru handteknar en flestar voru leystar úr haldi eftir stuttan tíma.
Í kjölfar tilskipunar stjórnvalda árið 2017 þar sem gefið var út að akstursbanni kvenna yrði aflétt í júní 2018 fengu nokkrar baráttukonur símtöl þar sem þær voru varaðar við því að tjá sig opinberlega um það.
Um sama leyti og eftir að akstursbanni kvenna var aflétt voru helstu baráttukonur fyrir réttindum kvenna í Sádi-Arabíu handteknar fyrir baráttu sína.
Í maí 2020 stóðu 13 baráttukonur enn frammi fyrir réttarhöldum, þar af voru fimm enn í haldi, Loujain al-Hathloul, Samar Badawi, Nassima al-Sada, Nouf Abdulaziz and Maya’a al-Zahran. Mál þeirra fór ekki í gegnum sérstaka sakamálsdómstólinn eins og búist var við í fyrstu en réttað var yfir þeim vegna friðsamlegrar mannréttindabaráttu og baráttu fyrir réttindum kvenna. Loujain al-Hathloul var leyst úr haldi í febrúar 2021 og Nassima al-Sada og Samar Badawi voru leystar úr haldi í júní 2021 en voru allar settar í ferðabann.
Tjáningarfrelsi á netinu
Lög um netglæpi í Sádi-Arabíu kveða á um að framleiðsla, undirbúningur, útsending eða geymsla efnis sem stríðir gegn friði meðal almennings, trúargildum, almennu siðferði og einkalífi á netmiðlum eða tölvum sé refsiverð. Allt að fimm ára fangelsisdómur auk sektar getur legið við brotum á umræddum lögum.
Stjórnvöld beittu þessum lögum þegar þau þrýstu á Netflix að fjarlægja grínþátt í Sádi-Arabíu þar sem þau sögðu hann brjóta gegn lögum um netglæpi. Umræddur þáttur, Patriot Act, gagnrýnir krónprins Sádi-Arabíu, Mohammed bin Salman, vegna morðsins á blaðamanninum Jamal Khasoggi. Netflix fjarlægði þáttinn og sendi frá sér yfirlýsingu í byrjun árs 2019 um að fyrirtækið hefði farið eftir lögum í viðkomandi landi en styddi að öðru leyti við listrænt frelsi. Sömu lög hafa einnig verið notuð til að þagga niður í gagnrýnendum stjórnvalda og iðulega í gegnum sérstakan sakamáladómstól.
Mál einstaklinga
Nassima al-Sada
Nassima al-Sada hefur barist fyrir frelsi kvenna í Sádi-Arabíu mikinn hluta ævi sinnar. Baráttan leiddi til þess að hún var sjálf svipt frelsi. Hún var ein af nokkrum þekktum baráttukonum í Sádi-Arabíu sem kröfðust þess að konur fengju rétt til að aka bíl og sinna daglegum erindum án leyfis karlkyns forráðamanns. Árið 2016 skrifaði Nassima:
„Af hverju ætti piltur undir lögaldri að hafa forræði yfir fullorðinni konu? Af hverju er ekki sjálfræðisaldur fyrir konur svo þær fái að bera ábyrgð á ákvörðunum sínum og lífi? Af hverju þarf karlmaður að bera ábyrgð á lífi konu?“
Nassima var handtekin fyrir friðsamlega mannréttindabaráttu sína í júlí 2018. Hún sætti illri meðferð í varðhaldi. Hún var sett í algjöra einangrun frá öðrum föngum frá febrúar 2019 til febrúar 2020. Hún fær að hringja vikulega í fjölskyldu sína en fær engar heimsóknir, ekki einu sinni frá lögmanni sínum.
Góðar fréttir: Nassima var leyst úr haldi í júní 2021!
Loujain al-Hathlou var ein þeirra kvenna sem setti af stað herferð gegn akstursbanni kvenna í Sádi-Arabíu í október 2013. Hún var við nám í Kanada en fór til Sádi-Arabíu í þeim tilgangi að taka þátt í herferðinni. Hún birti á netinu myndband af sér keyra bíl frá flugvellinum eftir komuna til landsins sem faðir hennar tók upp. Hún varð strax andlit #Women2Drive herferðarinnar.
Hún var handtekin í maí 2018 en áður hafði hún verið handtekin árin 2017 og 2014 vegna baráttu sinnar fyrir réttindum kvenna. Hún var sökuð um að brjóta hryðjuverkalög með því að stofna hryðjuverkahóp og eiga í samskiptum við erlenda aðila með það að markmiði að grafa undan öryggi og stöðugleika ríkisins. Fyrstu þrjá mánuði í haldi var hún í einangrun og fékk ekki að eiga samskipti við lögfræðing eða fjölskyldu sína. Að auki sætti hún pyndingum í fangelsi.
Réttarhöld hennar hófust í mars 2019 fyrir dómstól í Riyad. Hún var dæmd í desember 2020 í sex ára fangelsi, þar af tæp þrjú ár óskilorðsbundin.
Hún var loks leyst úr haldi þann 10. febrúar 2021 eftir að hafa setið næstum þrjú ár í fangelsi.
Loujain al-Hathloul er í litabók Amnesty International ásamt öðru baráttufólki fyrir mannréttindum. Hægt er að kaupa bókina hér.
Raif Badawi
Bloggarinn Raif Badawi var samviskufangi sem var í haldi fyrir að nýta tjáningarfrelsi sitt.
Hann var handtekinn í júní 2012 og dæmdur árið 2014 í tíu ára fangelsi, tíu ára ferðabann og til sektar sem samsvarar rúmlega 35 milljónum króna fyrir að móðga íslamstrú og að setja upp vefsíðu ætlaða til samfélagslegrar og pólitískrar umræðu í Sádi-Arabíu. Að auki var hann dæmdur til 1000 svipuhögga. Hann sætti 50 svipuhöggum á almenningstorgi í Jeddah í janúar 2015 en hefur ekki verið hýddur á ný. Hann var loks leystur úr haldi þann 11. mars 2022 en þá tók við 10 ára ferðabann sem hindrar það að hann geti hitt fjölskyldu sína sem býr í Kanada.
Lögfræðingur hans, Waleed Abu al-Khair, var einnig dæmdur í 15 ára fangelsisvist fyrir mannréttindastörf sín árið 2014.
Blaðamaðurinn Jamal Khashoggi flúði Sádi-Arabíu til Bandaríkjanna vegna ofsókna gegn aðgerðasinnum. Hann átti erindi á skrifstofu ræðismanns Sádi-Arabíu í október 2018 til að ná í pappíra en ekkert spurðist til hans eftir það. Yfirvöld í Sádi-Arabíu neituðu í fyrstu vitneskju um hvarf hans. Amnesty International kallaði eftir óháðri rannsókn á hvarfi hans. Síðar kom í ljós að um aftöku án dóms og laga væri að ræða með aðkomu stjórnvalda í Sádi-Arabíu.
Síðasta grein hans bar yfirskriftina: Það sem Arabaheimurinn þarfnast helst er tjáningarfrelsi. Í greininni skrifaði hann: „Arabaheimurinn fylltist af von árið 2011 í arabavorinu. Fjölmiðlafólk, háskólafólk og unga fólkið var uppfullt af væntingum um bjart og frjálst arabískt samfélag í sínum eigin löndum.“
Í desember 2019 voru fimm einstaklingar dæmdir til dauða og þrír til fangelsisvistar vegna morðsins á Khasoggi en réttarhöldin voru lokuð. Litið var fram hjá ábyrgð yfirvalda í Sádi-Arabíu á morðinu í dómsúrskurðinum.
Samar Badawi, systir samviskufangans Raif Badawi, er einnig á meðal baráttukvenna sem var enn í haldi í mars 2020 fyrir baráttu sína fyrir mannréttindum.
Hún var handtekin sumarið 2018. Stuttu síðar á Twitter-aðgangi utanríkisráðuneytis Kanada var kallaði eftir lausn systkinanna. Í kjölfarið myndaðist mikil spenna á milli ríkjanna þar sem Sádi-Arabía hótaði að loka sendiráði sínu í Kanada og reka sendiherra Kanada úr landi.
Samar hafði áður verið handtekin í janúar 2016, líklega vegna þess að hún hafði umsjón með Twitter-aðgangi þar sem kallað var eftir lausn Waleed Abu al-Khair sem er fyrrum eiginmaður hennar og lögfræðingur bróður hennar.
Góð frétt: Samar Badawi var leyst úr haldi í júní 2021!
Tengt efni
Allt starf Amnesty International er fjármagnað og drifið áfram af einstaklingum eins og þér. Hvert framlag — hver aðgerð vegur þungt.
Styrktu & skrifaðu undir áköll með símanum
- Þú færð send 3 áköll í mánuði
- Þú greiðir 299 kr. fyrir hvert sms móttekið
- Skrifaðu undir ákallið með því að svara skilaboðunum AKALL í 1900
Einfalt og áhrifaríkt aðgerðanet
Vertu með í netákallinu, þar sem meðlimir fá tilkynningar í tölvupósti um alvarleg mannréttindarbrot sem krefjast tafarlausra viðbragða.
ÞITT NAFN BJARGAR LÍFI
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu