Hörmungar og stríð geisa víða um heiminn. Ein afleiðing þessa eru fólksflutningar og flótti, þar sem fólk neyðist til að yfirgefa heimili sín.
Ástæður þess að einstaklingar flýja heimaland sitt geta verið margvíslegar. Sumir flýja vegna hungurs, efnahagslegs ástands og vopnaðra átaka en aðrir sæta ofsóknum af hendi yfirvalda eða annarra aðila.
Það er grundvallarréttur hvers einstaklings að geta flúið heimaland sitt og að fá vernd í öðru landi verði hann fyrir ofsóknum af hendi ríkisvalds í eigin ríki eða ef ríkisvaldið getur ekki veitt viðkomandi vernd fyrir ofsóknum.
68% flóttamanna
komu frá fimm löndum árið 2020: Sýrlandi, Venesúela, Afganistan, Suður- Súdan og Mjanmar
86% flóttafólks
er í ríkjum þar sem efnahagur er bágur.
1,4 milljónir
flóttamanna eru í brýnni þörf á endurbúsetu.
82 milljónir
einstaklinga voru á flótta í heiminum í lok árs 2020, þar af um 42% undir 18 ára aldri.
Tyrkland
3,7 milljónirKólumbía
1,7 milljónirPakistan
1,4 milljónirÚganda
1,4 milljónirÞýskaland
1,2 milljónFimm ríki með mesta fjölda flóttafólks
UNHCR, Global Trends, Forced Displacement in 2020.
Kjarni vandans
Í fyrsta skipti í sögunni hefur fjöldi fólks á flótta farið yfir 80 milljónir. Þrátt fyrir mikinn flóttamannastraum hafa ríkari þjóðir heims brugðist þeirri skyldu sinni að taka sameiginlega ábyrgð á flóttamannavanda heimsins.
Langflestir flóttamenn heimsins eða 86% þeirra eru í ríkjum þar sem efnahagur er bágur, eins og til dæmis í Tyrklandi, Pakistan og Úganda.
Samkvæmt mati Sameinuðu þjóðanna voru um 82,4 milljónir fólks á flótta, umsækjendur um alþjóðlega vernd eða á vergangi við lok árs 2020. Þetta jafngildir einum af hverjum 113 einstaklingum í heiminum. Um 68% flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd koma frá aðeins fimm löndum: Sýrlandi, Venesúela, Afganistan, Suður-Súdan og Mjanmar.
Samkvæmt mati Sameinuðu þjóðanna eru 1,4 milljónir flóttafólks í dag í brýnni þörf á endurbúsetu. Engu að síður er skuldbinding ríkja um að veita flóttafólki endurbúsetu (búseta í þriðja ríki) um 100.000 á ári og aðeins 31 ríki hefur skuldbundið sig til að taka við kvótaflóttamönnum. Þá deila ríkari þjóðir ekki þeim fjárhagslegu skuldbindingum sem flóttamannavandanum fylgir.
Eitt af forgangsverkefnum Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna er að hvetja aðildarríki til að taka á móti fleira flóttafólki.
Þörf er á nýrri alþjóðlegri nálgun í málefnum flóttamanna, sem byggir á stöðugu og traustu alþjóðlegu samstarfi þar sem ábyrgðarskyldan er jöfn og sanngjörn.
Herferð Amnesty International
Amnesty International berst fyrir því að flóttafólk sé ekki sent aftur til landa þar sem það á á hættu að verða fyrir ofsóknum og þar sem alvarleg mannréttindabrot eiga sér stað. Vernd flóttafólks er ekki gjöf heldur skylda samkvæmt alþjóðalögum. Samtökin krefjast þess að ríkari þjóðir heims taki meiri ábyrgð á verndun flóttafólks með því að efla öruggar og lagalegar leiðir til móttöku þeirra, til að mynda fyrir tilstilli fjölskyldusameiningar, veitingu námsmannaáritunnar og með því að samfélagið gerist bakhjarl flóttafólks, eins og þekkist í Kanada.
Þá berjast samtökin einnig fyrir því að vernda það farandfólk, flóttafólk og umsækjendur um alþjóðlega vernd sem eru berskjölduðust fyrir þrælkun og misnotkun ýmiss konar af hendi vinnuveitenda, smyglara og þeirra sem versla með fólk.
Eins og í öðru sem Amnesty International vinnur að leggja samtökin áherslu á að ná fram samfélagslegum breytingum með vettvangsrannsóknum, þrýstingi og herferðum til að einstaklingar og stofnanir sem valdið hafa sæti ábyrgð.
Á þessum grunni ýtti Amnesty International úr vör alþjóðlegu herferðinni Velkomin árið 2016, en henni er ætlað að auka dreifingu ábyrgðar við að tryggja vernd og mannréttindi flóttafólks. Aðalmarkmið herferðarinnar er að fleiri ríki skuldbindi sig til að vernda flóttafólk með raunverulegri deilingu ábyrgðar. Ríkisstjórnir geta hjálpað til með því að veita flóttafólki vernd fyrir tilstilli lausnar sem kallast „endurbúseta“ og með öðrum öruggum og lögmætum leiðum.
Endurbúsetukerfið getur veitt því flóttafólki vernd sem er hvað berskjaldaðast, til dæmis fólki sem hefur sætt pyndingum eða konum sem eiga á hættu að verða fyrir misnotkun. Ríki geta opnað aðgang að öruggari, lögmætum leiðum sem gera flóttafólki kleift að sækja um alþjóðlega vernd án þess að þurfa að ferðast yfir opið haf á yfirfullum bátum, ganga hundruð kílómetra með börnin sín í fanginu og eigur sínar á bakinu eða afhenda smyglurum allt það sparifé sem það hefur lagt fyrir.
Amnesty International telur að með því að samþykkja að dreifa ábyrgðinni á verndun flóttafólks af meiri alvöru geti stjórnvöld sýnt ábyrgð í verki og bjargað milljónum frá eymd og dauða af völdum drukknunar eða sjúkdóms. Hins vegar hefur þróun í alþjóðasamfélaginu nýverið sýnt aukna tregðu stjórnvalda til að skuldbinda sig til raunverulegrar samábyrgðar og móttöku fleira flóttafólks. Flóttamannavandinn er því fyrst og síðast forystuvandi. Það skortir pólitískan vilja meðal forystumanna efnaðari þjóða heims til að bjóða flóttafólk velkomið og létta á byrði fátækari þjóða heims sem hýsa flest flóttafólk. Viðbrögð stjórnvalda og almennings við vanda flóttafólks munu skilgreina hvernig heimi við og komandi kynslóðir lifum í.
Með núverandi stjórnmálalandslag í heiminum að leiðarljósi hefur herferðin einnig eftirfarandi að markmiði:
Íslandsdeild Amnesty International hefur þrýst á íslensk stjórnvöld um nokkurt skeið að gera betur í að tryggja flóttafólki raunverulegar, öruggar og löglegar flóttaleiðir undan stríði og átökum.
Deildin hefur meðal annars hvatt íslensk stjórnvöld til að bjóða mun fleira kvótafólki endurbúsetu á ársgrundvelli en gert hefur verið.
Þá leggur Íslandsdeildin jafnframt áherslu á að íslensk stjórnvöld stígi skref án tafar sem bæti úr þeirri mismunun sem nú ríkir gagnvart móttöku kvótaflóttafólks annars vegar og flóttafólks sem sótt hefur um alþjóðlega vernd hins vegar.
Tengt efni
Allt starf Amnesty International er fjármagnað og drifið áfram af einstaklingum eins og þér. Hvert framlag — hver aðgerð vegur þungt.
Styrktu & skrifaðu undir áköll með símanum
Einfalt og áhrifaríkt aðgerðanet
Vertu með í netákallinu, þar sem meðlimir fá tilkynningar í tölvupósti um alvarleg mannréttindarbrot sem krefjast tafarlausra viðbragða.
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu