Dauðarefsingin
Dauðarefsingin er grimmileg, ómannúðleg og niðurlægjandi refsing. Hún er brot á réttinum til lífs og á ekki að fyrirfinnast í réttarkerfi nútímans.
Enn í dag er dauðarefsingunni beitt af ríkjum út um allan heim en sem betur fer fer þeim fækkandi. Í sumum löndum getur það verið fyrir vímuefnaglæpi, í öðrum fyrir hryðjuverk og morð.
Amnesty International fordæmir dauðarefsingar og er alfarið á móti þeim í öllum tilfellum án undantekninga.
113 lönd
hafa afnumið dauðarefsinguna að fullu í lögum í lok árs 2024.15 lönd
framkvæmdu aftökur árið 2024.1.518 aftökur
voru framkvæmdar 2024 (að undanskildu Kína, Víetnam og Norður-Kóreu sem gefa ekki upp fjölda aftaka).1000+ fangar
voru teknir af lífi í Kína (áætlað, tölur ekki opinberar).
Aftökur árið 2024
1.518Aftökur árið 2023
1.153Aftökur árið 2022
883Aftökur árið 2021
579Aftökur árið 2020
483Aftökur árið 2019
657Aftökur árið 2018
690Aftökur árið 2017
993Aftökur árið 2016
1.032Aftökur árið 2015
1.634Aftöku árið 2014
1.061Aftökur árið 2013
1.113Aftökur árið 2012
912Aftökur árið 2011
957Aftökur árið 2010
827Aftökur árið 2009
718
Fjöldi aftaka síðustu ár í heiminum að Kína undanskildu
Amnesty International: Árleg skýrsla um dauðarefsinguna fyrir árið 2024
Kjarni vandans
Grimmileg refsing
Allir einstaklingar hafa rétt til að lifa, það eru mannréttindi sem gilda um alla, hvort sem þeir eru sekir um glæpi eða ekki.
Í mörgum löndum réttlæta stjórnvöld beitingu dauðarefsingarinnar með því að hún komi í veg fyrir glæpi. Engar sannanir eru fyrir því að sú leið sé árangursríkari til að fækka glæpum en fangelsisvist.
Dauðarefsingunni er oftar beitt gegn minnihlutahópum og jaðarhópum eins og lituðu og fátæku fólki. Sums staðar eru dauðarefsingar notaðar í pólitískum tilgangi til að refsa pólitískum andstæðingum. Sádi-Arabía hefur beitt dauðarefsingunni í auknum mæli gegn andófi sjíta-múslima sem er minnihlutahópur þar í landi.
Það er alltaf hætta á að saklaus einstaklingur sé tekinn af lífi. Aftaka er ávallt endanleg og óafturkallanleg. Fjöldi fólks sem hefur verið tekið af lífi hefur seinna verið hreinsað af sök.
Á heimsvísu hefur dauðarefsingin verið á undanhaldi. Í lok árs 2024 höfðu 113 lönd afnumið dauðarefsinguna í öllum tilfellum, 23 lönd höfðu afnumið hana í framkvæmd og 9 lönd hafa afnumið dauðarefsinguna fyrir almenn afbrot en er leyfð í lögum eingöngu fyrir herglæpi eða glæpi sem framdir eru undir óvenjulegum kringumstæðum.
Mikill minnihluti ríkja taka fanga af lífi en skráðar voru 1.518 aftökur í 15 löndum árið 2024 að Kína, Víetnam og Norður-Kóreu undanskildu. Þar af áttu 91% allra aftaka sér stað í einungis þremur ríkjum: Íran, Írak og Sádi-Arabíu. Fæstar skráðar aftökur voru árið 2020.
Kína trónir enn á toppnum yfir þau lönd sem taka flesta fanga af lífi en raunverulegt umfang er óþekkt þar sem gögn þar um teljast ríkisleyndarmál. Amnesty International telur að þúsundir fanga séu dæmdir og teknir af lífi þar á hverju ári. Engar áreiðanlegar tölur eru að finna frá Norður-Kóreu og Víetnam en þessi lönd eru líka talin beita dauðarefsingunni í miklum mæli.
Hverju hefur Amnesty áorkað?
Amnesty International er andvígt dauðarefsingum undir öllum kringumstæðum og vinnur að því að afnema hana í öllum löndum heims.
Birtar eru skýrslur árlega um stöðu mála (Árleg skýrsla um dauðarefsinguna árið 2023).
Amnesty International hefur átt þátt í því að aftökum sé frestað eða dauðadómar felldir niður í málum fjölda einstaklinga og að afnema dauðarefsingu í mörgum löndum og nokkrum fylkjum Bandaríkjanna.
Þegar Amnesty International hóf að berjast gegn dauðarefsingu árið 1977 höfðu einungis 16 lönd horfið frá henni. Í lok árs 2024 höfðu 113 lönd afnumið dauðarefsinguna í öllum tilfellum.
Jákvæð þróun
Á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna í desember 2024 kusu tveir þriðju ríkja með alþjóðlegu banni á dauðarefsingunni. Aldrei áður hafa eins mörg lönd staðið með slíku banni.
Á árinu 2022 afnámu Kasakstan, Papúa Nýja-Gínea, Síerra Leóne og Mið-Afríkulýðveldið dauðarefsinguna fyrir alla glæpi en Miðbaugs-Gínea og Sambía afnámu hana fyrir alla glæpi að undanskildum herglæpum. Árið 2023 felldi Pakistan úr gildi dauðarefsinguna fyrir vímuefnabrot og í Malasíu varð dauðarefsing ekki lengur lögbundin refsing fyrir ákveðna glæpi. Árið 2024 skrifaði Simbabve undir lög þar sem dauðarefsingin var afnumin fyrir almenn afbrot
Amnesty International kallar eftir því að:
- Aftökum verði hætt alls staðar í heiminum.
- Dauðarefsingin verði afnumin í lögum fyrir alla glæpi.
- Öll ríki heimsins fullgildi alþjóðlega sáttmála sem styðja afnám dauðarefsingarinnar, þar á meðal aðra valfrjálsu bókunina við alþjóðasamninginn um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, en bókunin lýtur að afnámi dauðarefsingarinnar.
- Öll lönd, sem enn halda í dauðarefsinguna, framfylgi alþjóðlegum skyldum sínum um að taka ekki af lífi einstaklinga sem voru undir 18 ára aldri þegar glæpurinn var framinn.
Tengt efni
Allt starf Amnesty International er fjármagnað og drifið áfram af einstaklingum eins og þér. Hvert framlag — hver aðgerð vegur þungt.
Styrktu & skrifaðu undir áköll með símanum
- Þú færð send 3 áköll í mánuði
- Þú greiðir 299 kr. fyrir hvert sms móttekið
- Skrifaðu undir ákallið með því að svara skilaboðunum AKALL í 1900
Einfalt og áhrifaríkt aðgerðanet
Vertu með í netákallinu, þar sem meðlimir fá tilkynningar í tölvupósti um alvarleg mannréttindarbrot sem krefjast tafarlausra viðbragða.
ÞITT NAFN BJARGAR LÍFI
Þú ætlar að styðja og .
Skrifaðu undir og Amnesty á Íslandi sendir viðeigandi aðilum bréf í þínu nafni. Engar aðrar persónuupplýsingar en nafn þitt munu fylgja bréfinu á viðkomandi stjórnvöld.
Með því að skrifa undir málin samþykkir þú skilmála Íslandsdeildar Amnesty International um undirskriftir og persónuverndarstefnu